🌿 KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY KHÔI NHUNG (KHÔI TÍA) HIỆU QUẢ

I. GIỚI THIỆU VỀ CÂY KHÔI NHUNG (KHÔI TÍA)

Cây Khôi Nhung (còn gọi là Khôi Tía hay Ardisia sylvatica) là một loại dược liệu quý giá thuộc họ Đơn nem (Myrsinaceae), được biết đến rộng rãi trong y học cổ truyền Việt Nam, đặc biệt hiệu quả trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý về dạ dày và đường tiêu hóa.

• Tên gọi và đặc điểm nổi bật: Sở dĩ có tên "Khôi Nhung" là vì mặt trên của lá có màu xanh lục sẫm, được phủ một lớp lông tơ mịn như nhung, tạo cảm giác mềm mại khi chạm vào. Mặt dưới lá có màu tím tía đặc trưng.

• Giá trị dược liệu: Bộ phận dùng làm thuốc chủ yếu là lá. Lá Khôi Nhung chứa hoạt chất Tanin và các thành phần khác giúp giảm tiết axit dạ dày, hỗ trợ làm lành vết loét, và giảm các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, ợ chua, và đau thượng vị.

• Tiềm năng kinh tế: Cây Khôi Nhung phát triển tốt dưới tán rừng, là mô hình cây trồng xen canh mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần bảo tồn nguồn gen dược liệu quý.

II. ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA CÂY KHÔI NHUNG

Cây Khôi nhung là loài thân thảo nhỏ, mọc thẳng đứng, thân rỗng xốp, ít phân nhánh. Lá tập trung ở đầu ngọn, mọc so le, mặt trên lá màu lục sẫm mịn như nhung, mặt dưới màu tím. Hoa mọc thành chùm, dài 10 - 15m, màu trắng pha hồng tím gồm 5 lá đài và 3 cánh hoa, quả mọng, khi chín màu đỏ, có khả năng tái sinh bằng hạt. Cây khôi nhung ưa bóng dưới tán rừng rậm ẩm ướt, phát triển tốt trên lớp đất nhiều mùn, ở độ cao từ 200 - 1.200m.

III. ĐIỀU KIỆN TRỒNG KHÔI NHUNG TỐT NHẤT

1. Điều kiện Khí hậu và Ánh sáng

• Nhiệt độ: Thích hợp từ 15°C đến 28°C.

• Lượng mưa: 1.500 - 2.500 mm/năm.

• Ánh sáng: Khu vực có ánh sáng tán xạ (dưới tán rừng hoặc che chắn).

2. Yêu cầu về Đất trồng

• Loại đất: Đất feralit mùn, đất ba zan, đất xám... thành phần cơ giới thịt nhẹ.

• Độ pH: 6,5 - 7.

• Tầng đất: Dày trên 30 cm.

• Điều kiện trồng dưới tán rừng: Đất rừng trồng đã tạo tán, đất rừng thứ sinh, cây bụi.... Nên trồng ở những vùng đã có cây tạo tán, thuận tiện điều kiện nước tưới hoặc trong đất có độ ẩm cao.

IV. KỸ THUẬT CHỌN GIỐNG VÀ ƯƠM CÂY

1. Giống ươm bằng hạt

• Thu hái: Hạt thu hái vào tháng 11 - 12 dương lịch, gieo ngay hoặc ươm trong cát ẩm.

• Cấy bầu: 15 - 20 ngày hạt nảy mầm. Đánh cấy vào bầu.

• Thành phần ruột bầu: 1/2 cát + 1/2 sét, tốt nhất dùng đất từ phân giun.

• Chăm sóc: Đặt bầu dưới bóng râm, tưới nước đủ ẩm hàng ngày.

• Xuất vườn: Sau 3 tháng.

2. Giống giâm hom thân (từ cây mẹ)

• Chọn hom: Đường kính từ 1 - 1,5 cm. Cắt từng đoạn 20 - 35 cm.

• Giâm hom: Giâm trên cát ẩm. Sau khi hom ra rễ, đánh lên cấy vào bầu.

• Tiêu chuẩn cây giống: Chiều cao 30 - 40 cm, có 4 - 6 lá thật, bộ rễ khỏe mạnh, không sâu bệnh, không rỗng lõi và cụt ngọn.

V. KỸ THUẬT TRỒNG CÂY KHÔI NHUNG

1. Thời vụ và Phương thức trồng

• Thời vụ chính: Vụ xuân (Tháng 2 - 4) và Vụ thu (Tháng 7 - 9). Nên trồng những ngày trời râm mát có mưa nhỏ hoặc sau mưa.

• Phương thức: Trồng thuần loài (thâm canh và che lưới đen) hoặc trồng hỗn giao, xen canh.

2. Mật độ trồng

3. Đào hố và Bón lót

• Đào hố: Kích thước 40 × 40 × 40 cm, theo hình nanh sấu (hố hàng trên so le với hố hàng dưới).

• Bón lót: 0,2 kg hỗn hợp phân chuồng hoai mục và NPK.

  • Tỉ lệ ủ: 1 kg NPK + 20 kg phân chuồng hoai mục.

  • Thời gian: Ủ trước 20 - 30 ngày. Trộn đều với đất trong hố trước khi trồng 7 - 10 ngày.

4. Kỹ thuật trồng

1. Dùng tay hoặc dao đào 1 lỗ nhỏ ở giữa hố đã ủ phân sâu hơn chiều dài của bầu cây 1 - 2 cm.

2. Dùng kéo hoặc dao cắt vỏ bầu, đặt cây vào giữa hố, đặt nhẹ nhàng để tránh làm vỡ bầu.

3. Giữ cho cây thẳng và lấp đất lèn chặt bầu.

4. Đối với rừng trồng thuần loài: **Phải che lưới đen bên trên** để che nắng và giữ ẩm cho cây.

VI. CHĂM SÓC VÀ BẢO VỆ CÂY

• Tưới nước: Thường xuyên kiểm tra độ ẩm. Nếu thiếu nước phải tiến hành tưới bổ sung 1 - 2 lần/tuần.

• Xử lý cỏ dại và trồng dặm: Xử lý cỏ dại và trồng dặm lại những cây bị chết.

• Bón thúc: Khi cây đã lên tốt, có thể phun thêm phân bón lá hoặc bón thêm phân chuồng hoai mục + NPK để tăng lớp mùn.

• Kiểm tra sâu bệnh: Kiểm tra nếu có sâu ăn lá thì nên có biện pháp xử lí kịp thời. Hiện tại có rất ít loài sâu hại đến cây khôi.

• Bảo vệ: Không cho trâu, bò và các loại gia súc khác vào vườn cây.

VII. THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN LÁ KHÔI NHUNG

• Thời điểm thu hoạch: Trồng khoảng 3 - 4 tháng có thể thu hoạch lần lá đầu.

• Cách thu hoạch: Chọn những lá già phía dưới ngọn, dùng kéo cắt sát cuống lá. **Để lại các lá non phía trên, tránh gãy ngọn cây.**

• Tần suất: Các năm sau có thể thu hái 2 - 3 lần theo cấp số nhân.

• Bảo quản: Lá thu hoạch về đem sấy hoặc phơi dưới ánh nắng mặt trời tới khi khô giòn, xếp vào túi ni lông để bảo quản và tiêu thụ.