Nông dân trồng cao su tiểu điền trong nhiều thập kỷ qua liên tục phải đối mặt với các chu kỳ “bong bóng” giá cả đầy biến động. Không có quyền lực chi phối thị trường, họ hoàn toàn phụ thuộc vào sự may rủi của giá mủ. Mỗi khi chu kỳ giá giảm sâu xuất hiện, nó tạo thành một vòng xoáy đói nghèo khó thoát ra, đặc biệt với hàng triệu hộ sản xuất quy mô nhỏ (dưới 3ha). Những hộ này vốn không có lợi thế kinh tế theo quy mô, năng lực cải thiện năng suất yếu và thường phải sử dụng các phương thức canh tác lạm dụng tài nguyên để bù đắp thu nhập.
Những phản ứng cực đoan trước áp lực giá
Tại hầu hết các quốc gia sản xuất cao su lớn, trong giai đoạn giá giảm thấp, các hộ tiểu điền buộc phải áp dụng nhiều biện pháp cực đoan để sinh tồn. Phổ biến nhất là việc cố gắng tối đa hóa sản lượng bằng cách kéo dài thời gian cạo, tăng tần suất cạo mủ. Điều này đồng nghĩa với việc hy sinh lợi ích dài hạn, làm suy kiệt và rút ngắn tuổi thọ kinh tế của vườn cây.
Ngược lại, một số khác chọn cách bỏ mặc vườn cây không thu hoạch để đi tìm công việc tạm thời, thậm chí đốn hạ cao su để chuyển đổi cây trồng, chấp nhận lỗ vốn trong nhiều năm đầu kiến thiết lại. Những giải pháp tình thế này có thể giảm gánh nặng tài chính trước mắt nhưng không mang lại sự bền vững, thậm chí còn đẩy họ vào thế khó khăn hơn trong dài hạn.
Giới hạn của các chính sách trợ giá
Lấy ví dụ tại Malaysia, nơi nông dân tiểu điền chiếm tới 90% tổng sản lượng cao su. Với khoảng 350.000 hộ và gần 1 triệu người phụ thuộc sinh kế vào cây cao su, đây là một lực lượng xã hội quan trọng mà chính phủ không thể phớt lờ.
Khi giá cao su lao dốc, chính phủ Malaysia thường can thiệp bằng các biện pháp ngắn hạn như thu mua tạm trữ chờ giá lên. Tuy nhiên, thực tế chứng minh biện pháp này kém hiệu quả và ít tác động thực sự đến giá thị trường. Các khoản trợ cấp trực tiếp khi giá chạm đáy cũng được áp dụng, nhưng đây chỉ là “phao cứu sinh” tạm thời, phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước và không phải là giải pháp căn cơ lâu dài.
Công nghệ – Chìa khóa cho phát triển bền vững
Khác với các biện pháp hành chính, công nghệ mang lại hy vọng về một giải pháp dài hạn. Malaysia có lợi thế lớn với các viện nghiên cứu chuyên sâu về cao su, nơi hàng trăm nhà khoa học đang tìm kiếm các phương thức sản xuất tối ưu hơn.
Một trong những thành tựu đáng chú ý là hệ thống RRIMFLOW, được phát triển bởi Viện Nghiên cứu Cao su Malaysia (RRIM). Đây là công nghệ cải tiến phương pháp khai thác mủ, tập trung vào việc sử dụng các vết cạo ngắn (dưới 10cm) kết hợp với kích thích khí (aeration stimulation).
Ưu điểm vượt trội của công nghệ này bao gồm:
- Tăng năng suất: Năng suất có thể cao gấp 2 – 3 lần so với phương pháp cạo truyền thống.
- Giảm nhân công: Tần suất cạo thưa hơn (3-4 ngày/lần, thậm chí ít hơn tùy điều kiện) và kỹ thuật cạo vết ngắn đơn giản giúp giảm nhu cầu lao động có tay nghề cao. Điều này đặc biệt phù hợp với các nông hộ có lao động lớn tuổi.
- Kéo dài tuổi thọ vườn cây: Sự kết hợp giữa vết cạo nhỏ và tần suất khai thác thấp giúp cây có thời gian phục hồi, từ đó tăng đáng kể tuổi thọ kinh tế.
- Chi phí đầu tư thấp: Nông dân chỉ cần một khoản đầu tư nhỏ cho thiết bị và có thể thu hồi vốn chỉ sau 3-4 lần cạo (chưa đầy 1 tháng).
Hiệu quả thực tế
Tại Baling (bang Kedah, Malaysia), một nhóm nông dân tiểu điền đã áp dụng RRIMFLOW trong 8-10 năm qua và ghi nhận những kết quả tích cực ngay cả trong giai đoạn giá thấp.
Dữ liệu thực tế cho thấy, một hộ nông dân với 286 cây cao su áp dụng phương pháp này vẫn duy trì được thu nhập ổn định khoảng 1.200 Ringgit/tháng (trong giai đoạn khó khăn 8-11/2016). Đáng chú ý, nhờ năng suất cao, họ chỉ cần khai thác 4 lần/tháng để đạt mức sản lượng 126 – 245kg mủ khô, giúp họ có thêm thời gian tham gia các hoạt động kinh tế khác để bổ sung thu nhập.
Công nghệ này đang được cả chính phủ và cộng đồng nông dân tiểu điền tại Malaysia đón nhận tích cực, mở ra hướng đi mới để thoát khỏi sự phụ thuộc thụ động vào biến động giá cả thị trường.
Tổng hợp từ The Star & Gapping World
