Giữa xu hướng nông nghiệp sạch và bền vững, việc tìm ra các giải pháp thay thế thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là ưu tiên hàng đầu. Tại Đồng Nai, lão nông Đoàn Văn Le (ngụ ấp Lộc Hòa, xã Tây Hòa, huyện Trảng Bom) đã trở thành tấm gương tiên phong khi áp dụng thành công mô hình nuôi kiến trong vườn, tạo ra một “đội quân” sinh học bảo vệ cây trồng hiệu quả, tiết kiệm hàng chục triệu đồng mỗi năm.
1. “Đạo quân” kiến: Tiết kiệm 30 triệu đồng tiền thuốc mỗi năm
Ra thăm khu vườn của ông Le, điều ấn tượng nhất chính là hệ thống tổ kiến và những “đường cao tốc” bằng dây giăng chằng chịt giữa các tán cây. Đây chính là thành quả của nhiều năm ông Le dày công “thuần hóa” đàn kiến.
“Nhiều người thấy sâu róm lông xù là sợ, nhưng loài kiến vàng này rất hung dữ, chúng tấn công và tiêu diệt được hết,” ông Le tự hào giải thích. “Ngoài kiến vàng làm tổ trên cao, tôi còn nuôi cả giống kiến đen. Loài này thích ở hốc cây, hoạt động suốt ngày và món khoái khẩu của nó chính là rệp sáp.”
Nhờ “đội quân” hùng hậu này, mỗi năm ông Le tiết kiệm được khoảng 30 triệu đồng tiền mua thuốc BVTV và chi phí nhân công phun xịt.
Không chỉ tiết kiệm chi phí, mô hình này còn mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội. Dù chỉ canh tác 1,5 ha (sau khi đã chia bớt cho con cái), ông Le vẫn thu lãi hơn 100 triệu đồng/năm. Đặc biệt, từ đầu năm 2014, vườn chôm chôm 1,2 ha của ông tại Trảng Bom cho năng suất cao hơn năm trước khoảng 20% (đạt gần 4,5 tấn), thu về hơn 45 triệu đồng. Vườn sầu riêng mới bói cũng cho thu gần 10 triệu đồng.
2. Cơ duyên với nghề nuôi kiến
Vốn quê ở Bến Tre, ông Le lên Đồng Nai lập nghiệp. Sau nhiều năm vất vả cải tạo đất phèn, nuôi cá, trồng cây thất bại, ông quyết định lên huyện Định Quán mua thêm 3 ha vườn. Chính tại đây, cơ duyên đã đưa ông đến với việc nuôi kiến.
Ông Le nhớ lại: “Trong một lần tập huấn canh tác ca cao, TS. Phạm Hồng Đức Phước (Đại học Nông lâm TP.HCM) đã gợi ý tôi sử dụng nguồn lợi tự nhiên tại chỗ để bảo vệ cây trồng. Sau đó, thầy Phước đã chỉ cho tôi cách nuôi kiến.”
Thời gian đầu, việc làm của ông bị xem là “có vấn đề”. Khi hàng xóm tất bật phun thuốc BVTV, ông Le lại nhàn nhã pha trà, rồi lúi húi làm tổ, giăng dây cho kiến. Bất chấp lời gièm pha, ông kiên trì chăm sóc đàn kiến của mình.
Vụ thu hoạch đầu tiên đã không phụ công ông. Dù không dùng một giọt thuốc BVTV, vườn cây của ông hoàn toàn không xảy ra dịch bệnh, năng suất trái lại cao hơn hẳn các hộ xung quanh.
3. Kỹ thuật nuôi kiến vàng trong vườn cây ăn trái
Sau thành công ở Định Quán, năm 2009, ông Le tiếp tục đưa kiến vàng về nuôi trong khu vườn ở Trảng Bom. Ông khẳng định, việc nuôi kiến không khó, nhưng đòi hỏi sự kiên trì và hiểu đặc tính của chúng.
Dưới đây là những kỹ thuật then chốt từ kinh nghiệm của ông Le:
Bước 1: Tạo “cầu nối” cho kiến di chuyển
Đây là bí quyết quan trọng nhất. Kiến cần di chuyển giữa các cây, các cành để tuần tra và săn mồi.
- Cách làm: Sử dụng dây điện thoại cũ hoặc dây nilon cũ.
- Xử lý dây: Phải để các loại dây này ngoài trời, phơi nắng phơi mưa vài tháng cho bay hết mùi lạ (mùi nhựa, hóa chất). Kiến rất nhạy cảm với mùi.
- Giăng dây: Giăng dây tạo thành các “cầu nối” từ nhánh cây này sang nhánh cây khác, từ cây này qua cây kia, liên kết toàn bộ khu vườn thành một “lãnh thổ” thống nhất cho đàn kiến.
Bước 2: Cung cấp thức ăn bổ sung để “giữ chân” kiến
Kiến cũng như vật nuôi, phải cho chúng thức ăn thì mới giữ chân lâu dài được, đặc biệt là vào mùa khô hoặc khi nguồn sâu bọ trong vườn khan hiếm.
- Thức ăn: Kiến rất thích mật ngọt. Ngoài ra, bà con có thể bổ sung thức ăn tanh như đầu cá, ruột cá, đầu tôm, tép…
- Cách cho ăn: Treo thức ăn lên các cành cây hoặc đặt vào các hốc cây (cho kiến đen) để dụ kiến đến và duy trì sức mạnh cho đàn.
Bước 3: Tạo môi trường sống lý tưởng
Kiến vốn thích môi trường hoang sơ, rậm rạp và yên tĩnh.
- Hạn chế tác động: Tránh gây tiếng động lớn, hạn chế va chạm mạnh hay rung lắc tổ kiến.
- Tỉa cành: Khi tỉa cành tạo tán, cần làm nhẹ nhàng, cân đối vừa phải, tránh làm phá vỡ cấu trúc tổ hoặc đường di chuyển của chúng.
Bước 4: Hỗ trợ kiến nhân đàn
Khi đàn kiến phát triển đông đúc, chúng sẽ tự sinh ra kiến chúa và tách bầy để lập đàn mới (tương tự như ong).
- Hỗ trợ: Bà con có thể hỗ trợ quá trình này bằng cách giăng thêm dây, tạo thêm đường cho kiến di chuyển đến các khu vực mới và tăng thêm thức ăn bổ sung để khuyến khích chúng lập đàn.
Từ một việc làm bị coi là “gàn dở”, lão nông Đoàn Văn Le đã chứng minh hiệu quả của phương pháp thuận tự nhiên. Mô hình của ông không chỉ là bài học về tiết kiệm chi phí, mà còn là minh chứng cho một hướng đi nông nghiệp bền vững, tạo ra nông sản sạch, an toàn cho người tiêu dùng và bảo vệ môi trường.
