I. Thị trường thế giới:
– Các nhà chế biến tôm của Thái Lan hiện đang làm ăn thuận lợi vì đồng nội tệ yếu và nguồn cung đã phục hồi sau đại dịch tôm chết sớm (EMS). Đối với các nhà xuất khẩu tôm Thái Lan sang thị trường Mỹ, đồng nội tệ yếu giúp họ có thể đưa ra mức giá cạnh tranh hơn so với một số nước đối thủ. Sản lượng tôm Ấn Độ hiện giảm và giá tôm tăng cũng có thể là nguyên nhân khiến nhu cầu tôm Thái Lan tăng. Nhu cầu tôm Thái Lan trên thị trường Mỹ dự báo sẽ vẫn cao cho tới cuối tháng 11. Tuy nhiên, một nhà chế biến tôm của Thái Lan cho rằng, tình hình khả quan hiện nay có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn vì đang được tỷ giá ủng hộ. Trong 3 đến 4 tuần tới, khi tôm Ấn Độ vào vụ mới, sản lượng sẽ tăng, giá tôm Thái Lan sẽ không còn cạnh tranh như hiện tại.
– Giá cao hơn dẫn đến bởi đồng yên suy yếu và đồng USD mạnh tiếp tục tác động đến mức độ tồn trữ surimi tại Nhật Bản. Mức tồn trữ surimi của Nhật Bản cho năm 2015 là khoảng 50.000 tấn, trong khi năm 2013 là 70.000 tấn. Surimi cá minh thái – chiếm 50% lượng tồn kho đã giảm mạnh, chỉ ở mức trên 20.000 tấn, so với 30,000t trong năm ngoái. Sự sụt giảm trữ lượng, đặc biệt là cá minh thái, đã làm giảm sản lượng đánh bắt và số lượng đội tàu đánh bắt trong vùng biển Nhật Bản. Mối quan tâm nhất đối với các nhà cung cấp đó là nhu cầu của người tiêu dùng tại Nhật Bản – thị trường surimi lớn nhất thế giới – vẫn không hề suy giảm và được dự báo sẽ tiếp tục như vậy trong nhứng tháng cuối năm và xa hơn nữa.
– Các nhà xuất khẩu thủy sản đông lạnh Bangladesh mới đây đã buộc phải giảm gần 40% giá bán để cải thiện doanh số do nguồn cung tôm chân trắng giá rẻ hơn trên thị trường thế giới tăng và euro và ruble giảm giá so với USD. Các công ty nhập khẩu thủy sản từ các thị trường chính như các nước châu Âu và Nga đều ưa chuộng tôm chân trắng giá rẻ hơn tôm sú của Bangladesh vì đồng nội tệ của họ cũng giảm so với USD. Mỹ cũng nhập khẩu cũng mặt hàng tôm chân trắng này vì giá phải chăng. Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam hiện đang dẫn đầu thị trường tôm thế giới về khối lượng xuất khẩu tôm chân trắng. Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu thực phẩm đông lạnh của Bangladesh (BFFEA), giá xuất khẩu trung bình tôm đông lạnh sang các nước EU giảm từ 12,88 USD xuống 8,96 USD/kg trong năm tài chính 2013-14 và 2014-15. Mục tiêu xuất khẩu thủy sản đông lạnh đạt 578 triệu USD rất khó có thể thực hiện trong năm tài chính hiện tại. Xuất khẩu thủy sản đông lạnh của Bangladesh đạt 568 triệu USD trong năm tài chính 2014-15.
– Ước tính sản lượng cá rô phi toàn cầu trong năm 2015 sẽ đạt 5 triệu tấn, tăng 6% so với năm 2014. Trung Quốc vẫn là nhà sản xuất lớn nhất đối với mặt hàng này, đạt khoảng 1,6 triệu tấn. Sản xuất cá rô phi được dự kiến cũng sẽ tăng mạnh ở Mỹ Latinh khi nhu cầu vẫn rất mạnh mẽ tại các thị trường Mỹ và lân cận, cũng như tại thị tường trong nước ngày càng tăng. Nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu cá rô phi ở Mỹ năm 2015 đang có xu hướng tăng nhẹ so với cùng kyfnawm trước. Trong khi tiêu thụ mặt hàng cá rô phi tại EU và châu Âu có xu hướng giảm do người tiêu dùng tại khu vực thị trường này vẫn thích tiêu thụ cá da trơn, cá ngừ và cá hồi hơn là cá rô phi. Tại châu Á, đáng chú ý nhất là lượng tiêu thụ cá rô phi ở Trung Quốc đang có xu hướng tăng mạnh. Đây chính là lý do khiến các nhà cung cấp rô phi ở Trung Quốc ưu tiên phát triển thị trường nội địa trong thời gian tới. Dự báo, thị trường cá rô phi thế giới trong thời gian tới sẽ sôi động hơn do nguồn cung từ Trung Quốc cho thế giới không tăng vì định hướng nội địa. Đây chính là cơ hội để cho các nhà cung cấp cá rô phi khác, trong đó có Việt Nam tăng thị phần ở các thị trường xuất khẩu cá rô phi.
– Do đồng tiền của Nhật Bản yếu đi đã đẩy giá thủy sản đông lạnh nhập khẩu từ nước ngoài tại thị trường Nhật Bản tăng lên, nhu cầu đối với bạch tuộc hấp hoặc nấu chín đang tăng dần nhờ giá cả phải chăng. Mặc dù một số nguồn tin giải thích rằng tiêu thụ đã chậm lại một chút kể từ giữa tháng 8, thị trường hiện đang chuyển trọng tâm vào mùa tiêu thụ lớn nhất sắp đến vào cuối năm, cũng như thiết lập giá bán lẻ cho thời điểm đó. Theo số liệu thống kê chi tiêu hộ gia đình ở Nhật Bản, khối lượng mua bạch tuộc hàng tháng cho mỗi hộ gia đình (ít nhất là hai người) tăng 12,5% so với cùng kỳ năm trước lên 63g trong tháng 6 và 15,4% lên 75g vào tháng 7, bù đắp cho mức tăng trưởng âm trước đó. Nhật Bản đã nhập khẩu tổng cộng 25.970 tấn bạch tuộc đông lạnh từ Ma-rốc và Mauritania trong tám tháng đầu năm nay, tăng 53% so với cùng kỳ. Nguồn cung từ Ma-rốc đã tăng 49% lên 16.200 tấn và từ Mauritania tăng 60% lên 9.800 tấn.
– Một nhà nhập khẩu tôm lớn của Mỹ cho biết, giá tôm Ấn Độ đã giảm khoảng 25% từ tháng 10/2014 và hiện đã chạm đáy. Do đó, giá tôm nguyên liệu của Ấn Độ và một số nước sản xuất khác có dấu hiệu cải thiện trong vòng 1 tháng qua. Người nuôi ở Ấn Độ giảm diện tích thả nuôi trong vụ thứ 2 của năm do giá thấp tại Mỹ – thị trường nhập khẩu chính, điều này có thể làm giảm sản lượng tôm của nước này trong năm tới. Do diện tích thả nuôi giảm nên xuất khẩu năm nay có thể giảm so với năm trước đó và sản lượng vụ 2 có thể giảm 10-15% so với cùng kỳ năm trước đó. Trong khi nhu cầu từ thị trường châu Âu vẫn khá hạn chế, các nhà nhập khẩu tại thị trường này tăng nhu cầu với tôm thịt cỡ nhỏ, các nhà nhập khẩu Mỹ lại ưa chuộng tôm chân trắng cỡ to, tôm cỡ trung chủ yếu được xuất sang Việt Nam để chế biến. Giá tôm thấp làm tăng nhu cầu từ thị trường Mỹ. Dự kiến, xuất khẩu tôm Ấn Độ sang Mỹ có thể tăng cao hơn trong dịp nghỉ lễ.
– Giá cá tuyết phile đông lạnh trên biển (FAS) giữ ở mức thấp và không có nhiều thay đổi cho đến hết năm. Giá philê cá tuyết loại 8-16 oz nằm trong khoảng 5 bảng Anh (GBP)/kg, nhu cầu tại châu Âu và Mỹ ở mức cao. Lượng cá cập cảng không tăng nên giá sẽ tăng dần. Cuối năm 2014, khi Nga và Na Uy thỏa thuận về việc giảm hạn ngạch khai thác (TAC) Biển Barents vào năm 2015 xuống còn 894.000 tấn, giá đã tăng vọt. TAC có thể sẽ giảm 10% trong năm 2016 và tiếp tục giảm thêm trong năm 2017. Ngược lại, phi lê cá tuyết chấm đen (haddock) có nhiều biến động về giá. Tháng 9/2014, giá tăng vọt lên mức 5,50 GBP/kg. Đến tháng 6/2015, Na Uy và Nga thông báo hạn ngạch khai thác cá tuyết chấm đen tại biển Barents tăng lên 44.500 tấn. Giá cá tuyết chấm đen phile cỡ 8-16 oz giảm, làm tăng hoạt động mua.
– Giá cá ngừ vằn giao hàng cho các công ty đồ hộp Thái Lan đầu tháng 10 rơi vào khoảng 1.300 USD/tấn, mức thấp nhất theo dự kiến. Hồi giữa tháng 9, giá cá ngừ vằn dao động vào khoảng 1.300 – 1.400 USD/tấn. Mặc dù lệnh cấm khai thác bằng thiết bị gom cá (FADs) tại khu Trung Tây Thái Bình Dương (WCPO) vẫn còn hiệu lực cho đến hết tháng 10, nhưng giá có khả năng sẽ giảm tiếp trong tháng 11. Theo số liệu thống kê những năm trước, giá thường giảm vào những tháng cuối năm, vì đây không phải thời gian tiêu thụ nhiều cá ngừ đóng hộp.
II. Thị trường trong nước:
Tôm:
Giá tôm nguyên liệu tại ĐBSCL trong tháng 10 biến động giảm đối với tôm sú và tăng với tôm thẻ chân trắng. Tại Sóc Trăng, giá tôm thẻ nguyên liệu tăng nhẹ 3.000-5.000 đ/kg so với thời điểm cuối tháng trước. Cụ thể, tồm thẻ loại 60 con/kg hiện có giá 102.000 đ/kg (+5.000đ/kg), loại 70 con/kg giá 95.000 đ/kg (+3.000 đ/kg), loại 90 con/kg giá 83.000 đ/kg. Trong khi đó, giá tôm sú nguyên liệu các cỡ 20, 30 và 40 con/kg giảm 5.000 đ/kg so với tháng trước, hiện ở mức 235.000 đ/kg, 165.000 đ/kg, 120.000 đ/kg. Tại Cà Mau, giá tôm sú nguyên liệu giảm 10.000-20.000 đ/kg so với thời điểm cuối tháng trước. Hiện tôm sú cỡ 20 con/kg giá 250.000 đ/kg (-10.000 đ/kg), cỡ 30 con/kg giá 170.000 đ/kg (-10.000 đ/kg); cỡ 40 con/kg giá 140.000 đ/kg (-20.000 đ/kg). Giá tôm thẻ cỡ 40 con/kg hiện ở mức 115.000 đ/kg, cỡ 60 con/kg giá 100.000 đ/kg; giá tôm thẻ cỡ 80 con/kg ở mức 89.000 đ/kg và cỡ 100 con/kg giá 78.000 đ/kg.
Từ đầu năm đến nay, giá tôm luôn ở mức thấp, người nuôi lãi rất ít, đồng thời tình hình dịch bệnh vẫn còn xảy ra. Người nuôi tôm đang kỳ vọng vào vụ cuối năm, tăng diện tích cũng như sản lượng để bù lại.
Theo Tổng cục Thủy sản, trong quý III, các biện pháp đẩy mạnh sản xuất tôm nước lợ đã có chuyển biến tích cực với xu thế tăng tôm sú, giảm tôm chân trắng. Diện tích nuôi tôm nước lợ ước lũy kế 9 tháng đạt 685 nghìn ha, trong đó, diện tích tôm sú là 613 nghìn ha, tăng 3,4%, tôm thẻ chân trắng là 72 nghìn ha, giảm 23,5%. Tuy nhiên, trong 9 tháng đầu năm, người nuôi tôm đối mặt với nhiều khó khăn như giá tôm nguyên liệu giảm thấp, giá điện tăng, giá các nguyên vật liệu đầu vào cũng tăng, đặc biệt là giá thức ăn tăng, cộng thêm thời tiết bất lợi, nắng nóng kéo dài và dịch bệnh còn diễn biến phức tạp… Do đó, tình hình thả nuôi tôm nước lợ chậm hơn so với cùng kỳ.
Cá tra:
Thị trường cá tra nguyên liệu tại hầu hết các tỉnh ĐBSCL trong tháng 10 vẫn không có nhiều biến động, giá giữ ở mức thấp và nhu cầu yếu. Tại Cần Thơ, nhu cầu cá tra nguyên liệu trong size 650-850 gr/con nhích lên một chút so với tháng trước, ở mức 19.500-20.000 đ/kg (trả chậm) so với 19.200-19.500 đ/kg của tháng trước. Tại Đồng Tháp, cá tra nguyên liệu trong size 700 gr/con ở mức 19.400-19.600 đ/kg (trả chậm) nhưng nhu cầu yếu. Tại An Giang, giá cá tra nguyên liệu size 700 gr/con ở mức 20.000-20.500 đ/kg (trả chậm).
Theo Hiệp hội cá tra Việt Nam (VNPA), khối lượng hợp đồng xuất khẩu sản phẩm cá tra trong hai quý cuối năm tăng mạnh so với hai quý đầu năm. Dự báo kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt khoảng 1,7 tỷ USD, giảm khoảng 3,5% so với năm 2014 do chịu tác động của tỷ giá.
Về thị trường tiêu thụ, kim ngạch cá tra xuất khẩu suy giảm ở Mỹ, EU, các nước ASEAN, Mexico, Brazil, nhưng bù lại nhiều thị trường mới có sự tăng trưởng khá, đặc biệt thị trường Trung Quốc đại lục và Hồng Kông (Trung Quốc) tăng gần gấp đôi.
Theo dự báo của VNPA, trong năm 2015, sản lượng cá tra thu hoạch đạt khoảng 1 triệu tấn, giảm khoảng 5% so với năm 2014, tương ứng với diện tích thu hoạch đạt 3.500 héc ta, giảm 8% so với năm 2014.
Cá rô phi:
Giá cá rô phi nguyên liệu cỡ 350-750 gr/con trong tháng 10 tăng trở lại mức 32.000 đ/kg sau khi giảm 1.500 đ/kg từ mức 31.500 đ/kg vào thời điểm cuối tháng trước.
Việt Nam là quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển nghề nuôi, chế biến và xuất khẩu cá rô phi. Thời gian qua, một số doanh nghiệp ở Đồng Tháp, An Giang… đã triển khai nuôi và xuất khẩu cá rô phi sang nhiều nước trên thế giới các sản phẩm như: cá rô phi nguyên con đông lạnh, phi lê lạng da, phi lê còn da… Giá xuất cá rô phi nguyên con đông lạnh khoảng 2,5 USD/kg và cá rô phi phi lê khoảng 4 – 4,5 USD/kg… Tổng kim ngạch xuất khẩu cá rô phi năm 2014 có trị giá 32 triệu USD. Những thị trường như Mỹ, Hà Lan, Tây Ban Nha, Đức, Colombia… rất có tiềm năng cho cá rô phi của Việt Nam trong thời gian tới. Vấn đề hiện nay là các doanh nghiệp nước ta phải tập trung xây dựng thương hiệu cho cá rô phi Việt Nam, chọn dòng sản phẩm thế mạnh, đặc trưng riêng… để cạnh tranh với các nước khác, nhằm chiếm thị phần trên thế giới.
Tổng cục Thủy sản nhận định, nếu các địa phương và doanh nghiệp vào cuộc quyết liệt thì đến năm 2020 sẽ phấn đấu mở rộng diện tích nuôi cá rô phi lên khoảng 30.000ha, sản lượng từ 500.000 – 650.000 tấn cá nguyên liệu, nâng giá trị xuất khẩu lên từ 130 – 150 triệu USD.
III. Tình hình xuất khẩu:
Theo số liệu thống kê, giá trị xuất khẩu thủy sản tháng 9 năm 2015 ước đạt 541 triệu USD, đưa giá trị xuất khẩu 9 tháng đầu năm 2015 đạt 4,69 tỷ USD, giảm 17,8% so với cùng kỳ năm 2014. Hoa Kỳ vẫn là thị trường nhập khẩu hàng đầu của thủy sản Việt Nam, chiếm 19,23% tổng giá trị xuất khẩu. Trong 8 tháng đầu năm 2015, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này đạt 799,14 triệu USD, giảm 30,05% so với cùng kỳ năm 2014. Xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc cũng giảm đáng kể với mức giảm lần lượt là 11,15% và 12,01%. Xuất khẩu tăng trưởng đáng chú ý ở các thị trường như Thái Lan (tăng 18,94%) và Anh (tăng 18,81%).
Đến hết tháng 9/2015, kim ngạch xuất khẩu cá tra giảm 9,3% so với cùng kỳ năm 2014. Hai thị trường chất lượng cao là EU và Mỹ giảm liên tục từ đầu năm (EU giảm 16,1%, Mỹ giảm 3,2%); nhưng tăng mạnh ở thị trường Trung Quốc và Hong Kong, tới 49,1%. Hai thị trường này từ đầu năm 2015 đến nay vẫn có đà tăng. Đầu tháng 10 vừa qua, cả nước có 203 doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu gần 740.000 tấn sản phẩm cá tra. Trong đó, đứng đầu là thị trường Trung Quốc và Hong Kong, tiếp sau là EU và ASEAN, thị trường Mỹ đứng thứ tư.
Tình hình xuất khẩu tôm từ đầu năm đến nay nhìn chung không thuận lợi, ước giảm khoảng 25-26% kim ngạch so với cùng kỳ. 9 tháng vừa qua, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành tôm Việt Nam chỉ đạt trên 1,9 tỷ USD, giảm 28,4% so với cùng kì 2014. Nguyên nhân chủ yếu là do giá bán sụt giảm (theo tính toán giá bán tôm nguyên liệu giảm khoảng 25-30% so với cùng kỳ 2014). Trong thời gian tới, vẫn chưa xuất hiện tín hiệu thuận lợi đột phá về thị trường. Chúng ta thậm chí sẽ phải lường trước trường hợp giá tôm nguyên liệu vẫn tiếp tục giảm, thậm chí xuống dưới giá thành sản phẩm. Vì vậy, dự báo xuất khẩu tôm sẽ khó đạt được kim ngạch như năm 2014. Tuy nhiên, thị trường tôm nguyên liệu những tháng gần đây cũng đang có tín hiệu khả quan, ấm dần lên. Nhất là giá tôm thẻ chân trắng đã có xu hướng tăng nhẹ kể từ đầu tháng 6/2015 lại đây. Theo Cục Thú y trong 9 tháng đầu năm 2015, tình hình dịch bệnh trên tôm vẫn diễn biến phức tạp với khoảng 42 nghìn ha tôm nước lợ bị thiệt hại, trong đó có 8.300 ha bị bệnh hoại tử gan tụy, tăng 65% so với cùng kỳ năm 2014. Bên cạnh đó, việc nhu cầu thị trường tôm thế giới thường ấm lên quanh dịp Noel; việc Bộ Thương mại Mỹ (DOC) vừa công bố kết quả cuối cùng về mức thuế chống bán phá giá tôm đông lạnh nhập từ Việt Nam; cũng như chúng ta vừa gia nhập TPP có thể sẽ giúp tình hình XK tôm cải thiện hơn…
V.A
Tài liệu tham khảo:
– Bản tin Thông tin Thương mại chuyên ngành Thủy sản, Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại – Bộ Công thương.
– Báo cáo tháng của Bộ NN&PTNT
– thuysanvietnam.com.vn, fis.com, casep.com.vn, vasep.com.vn, vifep.com.vn…
