Bệnh viêm đường hô hấp mãn tính (CRD), hay còn gọi là bệnh hen gà, là một trong những bệnh phổ biến và gây thiệt hại kinh tế nặng nề nhất. Các triệu chứng điển hình như gà chảy nước mũi, sưng mặt, hay vẩy mỏ, hen khẹc… cần được phát hiện và điều trị kịp thời.
Gà bị sưng phù đầu, mặt, khó thở do mắc bệnh viêm đường hô hấp mãn tính (CRD)
1. Nguyên nhân và đặc điểm chung của bệnh CRD
- Nguyên nhân: Bệnh do vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum (MG) gây ra. Đây là loại vi khuẩn không có vách tế bào, khiến việc điều trị bằng một số loại kháng sinh thông thường kém hiệu quả.
- Đối tượng mắc bệnh: Gà ở mọi lứa tuổi, mọi giống đều có thể mắc bệnh.
- Thời điểm bùng phát: Bệnh xảy ra quanh năm, nhưng thường bùng phát nặng vào các thời điểm thời tiết giao mùa, mùa mưa rét hoặc khi thời tiết nóng ẩm đầu năm.
- Đặc tính: Bệnh rất dễ tái phát khi sức khỏe đàn gà giảm sút do thay đổi thời tiết, stress, hoặc điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng kém (đặc biệt là vấn đề thông thoáng chuồng trại).
2. Đường lây truyền
Bệnh CRD lây lan qua hai con đường chính:
- Lây truyền ngang (Chủ yếu): Lây trực tiếp qua đường hô hấp, từ gà bệnh sang gà khỏe mạnh thông qua dịch tiết, không khí.
- Lây truyền dọc: Bệnh có khả năng truyền từ gà mẹ đã nhiễm bệnh sang gà con thông qua trứng. Đây là nguyên nhân khiến gà con mới nở đã có thể mang mầm bệnh.
3. Triệu chứng nhận biết bệnh CRD
Các triệu chứng của bệnh tiến triển tương đối chậm nhưng rõ rệt:
- Gà con: Biểu hiện ủ rũ, xù lông, kém ăn, chậm lớn, gầy còm.
- Triệu chứng hô hấp:
- Gà khó thở, ho, hen khẹc (tiếng rít “r” có thể nghe rõ nhất vào ban đêm yên tĩnh).
- Chảy nước mũi, ban đầu dịch trong, sau đó đặc dần.
- Gà thường xuyên vẩy mỏ để văng dịch mũi.
- Triệu chứng ở đầu:
- Chảy nước mắt, viêm kết mạc.
- Mặt bị sưng, phù đầu do viêm xoang dưới hốc mắt.
- Gà lớn (gà đẻ): Sản lượng trứng giảm, vỏ trứng mỏng, gà gầy sút.
4. Bệnh tích (Khi mổ khám)
Khi mổ khám gà bệnh, cần chú ý các dấu hiệu sau:
- Xoang mũi, thanh khí quản có nhiều dịch nhầy, niêm mạc xuất huyết lấm tấm.
- Túi khí (ở vùng ngực, bụng) bị viêm, mờ đục và dày lên.
- Trường hợp nặng (CCRD): Khi CRD kế phát thêm vi khuẩn E.coli, các túi khí sẽ bị viêm nặng, có bã đậu (fibrin) màu vàng bám dính trên màng bao tim, gan và túi khí.
5. Biện pháp phòng và điều trị
5.1. Biện pháp phòng bệnh (Quan trọng nhất)
- Chọn giống: Chỉ mua gà con từ các cơ sở giống uy tín, đã được đảm bảo an toàn dịch bệnh (không có mầm bệnh lây truyền từ mẹ).
- Vệ sinh chuồng trại: Đảm bảo chuồng nuôi luôn thông thoáng, sạch sẽ, khô ráo.
- Môi trường: Giữ ấm về mùa đông, mát về mùa hè. Khắc phục triệt để tình trạng ẩm độ trong chuồng quá cao hoặc nồng độ khí amoniac (NH3) nặng.
- Mật độ nuôi: Nuôi mật độ phù hợp, tránh nuôi quá dày làm tăng stress và mầm bệnh.
- Dinh dưỡng: Cho ăn đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin (đặc biệt là A, C) và men tiêu hóa để tăng sức đề kháng.
5.2. Phác đồ điều trị
Khi phát hiện gà trong đàn mắc bệnh, cần tiến hành điều trị ngay lập tức:
- Cách ly: Tách riêng những con gà có biểu hiện bệnh nặng.
- Kháng sinh đặc trị: Sử dụng một trong các loại kháng sinh nhạy cảm với Mycoplasma như:
- Tylosin
- Tiamulin
- Tilmicosin
- Doxycycline
- Lincomycin (Lưu ý: Luôn tuân thủ liều lượng và liệu trình điều trị (thường từ 3-5 ngày) theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc cán bộ thú y. Tránh dùng các kháng sinh nhóm Beta-lactam như Amoxicillin để trị CRD vì chúng không hiệu quả).
- Hỗ trợ điều trị (Bắt buộc):
- Song song với kháng sinh, phải bổ sung các loại thuốc bổ trợ để gà nhanh phục hồi và chống tái phát.
- Thuốc bổ: Vitamin (B-complex, Vitamin C).
- Điện giải: Cung cấp điện giải, đường Gluco-K-C để chống stress, giải độc.
- Long đờm: Có thể dùng thêm Bromhexin để làm loãng dịch nhầy, giúp gà dễ thở hơn.
- Xử lý môi trường:
- Khắc phục ngay lập tức các nguyên nhân làm bệnh tái phát như: nhiệt độ thấp, độ ẩm cao, thông thoáng kém…
- Phun sát trùng chuồng trại định kỳ.
