Nghịch lý đang xảy ra trên thị trường nông sản: Dù nguồn cung dồi dào khi bước vào cao điểm thu hoạch, giá cà phê vẫn “vững như bàn thạch” ở mức cao kỷ lục. Đâu là nguyên nhân sâu xa và liệu đà tăng này có bền vững trong dài hạn?
“Nghịch lý” mùa thu hoạch: Nông dân nắm đằng chuôi
Theo quy luật thông thường, quý IV hàng năm là lúc giá cà phê chịu áp lực giảm mạnh do nguồn cung ồ ạt từ vụ thu hoạch mới. Tuy nhiên, niên vụ 2025-2026 đang chứng kiến một kịch bản hoàn toàn khác: Giá cà phê nội địa vẫn neo vững ở mức 110.000 – 120.000 đồng/kg.
Lý giải về hiện tượng này, ông Thái Như Hiệp – Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Vĩnh Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Việt Nam (Vicofa) cho biết: “Nông dân hiện nay đang ở thế chủ động hoàn toàn. Sau những vụ mùa thắng lớn với mức giá 140.000 – 150.000 đồng/kg, tiềm lực tài chính của họ rất mạnh. Áp lực phải ‘bán lúa non’ hay bán tháo để trả nợ không còn nữa. Nếu giá không ưng ý, họ sẵn sàng giữ hàng.”
Bên cạnh tâm lý vững vàng của nông dân, yếu tố thời tiết cũng đóng vai trò quan trọng. Mưa lũ tại Tây Nguyên thời gian qua đã làm chậm tiến độ thu hái, cộng với những lo ngại về chất lượng hạt sau bão, khiến nguồn cung thực tế ra thị trường bị thắt chặt dù sản lượng dự kiến toàn niên vụ có thể tăng 10% (đạt 31 triệu bao).
Động lực dài hạn 1: “Cơn khát” cà phê từ Trung Quốc
Nhìn về dài hạn, ông Hiệp khẳng định giá cà phê sẽ tăng trưởng bền vững nhờ sự thay đổi cấu trúc tiêu dùng tại các thị trường tỷ dân.
Điển hình là Trung Quốc. Trong 10 năm qua, giới trẻ nước này đang dần thay đổi thói quen từ uống trà sang cà phê với tốc độ chóng mặt. Mức tiêu thụ bình quân hiện tại của Trung Quốc mới chỉ đạt 0,2 kg/người/năm (thấp hơn nhiều so với 1,2 kg của Việt Nam hay 3-4 kg của các nước phát triển).
“Chỉ cần đến năm 2030, mỗi người Trung Quốc tiêu thụ 0,5 kg cà phê/năm, trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến nguồn cung toàn cầu hạn hẹp, thì viễn cảnh giá cà phê quay về mức 30.000 – 40.000 đồng/kg là điều không tưởng. Mặt bằng giá mới đã được thiết lập,” lãnh đạo Vicofa nhấn mạnh.
Động lực dài hạn 2: Mỹ chuyển hướng sang Robusta Việt Nam
Một tín hiệu tích cực khác đến từ thị trường Mỹ – nơi vốn ưa chuộng Arabica. Số liệu 10 tháng đầu năm cho thấy, dù lượng xuất khẩu tháng 10 có giảm nhẹ do giao thời vụ cũ-mới, nhưng tính chung 10 tháng, lượng cà phê Việt Nam sang Mỹ tăng 10%, kim ngạch tăng tới 46%.
Lý giải sự bùng nổ này, chuyên gia cho rằng bối cảnh lạm phát và kinh tế khó khăn đã khiến người tiêu dùng Mỹ thay đổi hành vi.
“Người Mỹ đang đối mặt với lạm phát và chi phí sinh hoạt tăng cao. Họ bắt đầu tìm đến các loại cà phê có mức giá hợp lý hơn nhưng vẫn đảm bảo độ đậm đà, và Robusta Việt Nam là lựa chọn hoàn hảo. Đây là cơ hội vàng để chúng ta định vị lại thương hiệu tại thị trường khó tính này,” ông Hiệp phân tích.
Động lực dài hạn 3: Lợi thế từ “giấy thông hành” EUDR
Quy định chống phá rừng của Châu Âu (EUDR), dù được hoãn thi hành đến 01/01/2027, vẫn là một yếu tố then chốt. Việt Nam đang là quốc gia đi đầu trong việc chuẩn bị, định vị vùng nguyên liệu và số hóa dữ liệu để chứng minh nguồn gốc.
Khi quy định này chính thức có hiệu lực, trong khi nhiều đối thủ còn loay hoay, cà phê Việt Nam với đầy đủ “giấy thông hành” xanh sẽ trở thành lựa chọn ưu tiên của các nhà rang xay châu Âu. Điều này không chỉ giữ giá ổn định mà còn có thể đẩy giá trị hạt cà phê Việt lên một tầm cao mới.
Kết luận: Với sự cộng hưởng từ tư duy làm nông bền vững của người dân, nhu cầu dịch chuyển của thị trường thế giới và lợi thế chính sách, ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước chu kỳ tăng trưởng giá trị dài hạn chưa từng có.
