Trong bối cảnh nhiều loại cây nông nghiệp ngắn ngày gặp rủi ro về giá và thị trường, cây trám đen (hay còn gọi là cây bồ đề) đang nổi lên như một hướng đi bền vững, việc nhàn mà thu nhập lại ổn định. Với 3ha rừng trám đen, gia đình anh Lê Đức Toàn (Quang Sơn, Lập Thạch, Vĩnh Phúc) đã khẳng định hiệu quả kinh tế vượt trội, mang về $400$ triệu đồng lợi nhuận mỗi năm.
1. Trám đen: Cây bản địa cho giá trị kinh tế cao
Trám đen là cây gỗ lớn, cao trung bình $25 – 30m$, là cây bản địa đặc trưng của vùng trung du miền núi phía Bắc (như Vĩnh Phúc, Bắc Kạn…). Với đặc tính là cây niên vụ, trám càng lâu năm càng có giá trị.
Trong bối cảnh thị trường khan hiếm, giá quả trám đen bán lẻ trên thị trường luôn ở mức cao:
- Giá bán buôn tại vườn: $60.000$ đồng/kg.
- Giá bán lẻ: $80.000 – 85.000$ đồng/kg, thậm chí lên tới $120.000 – 150.000$ đồng/kg khi khan hàng.
- Thị trường tiêu thụ: Thương lái thu mua để bán cho người dân, nhà hàng (chế biến cá kho, xôi) và các công ty chế biến mứt. Thậm chí, nhiều thương lái nước ngoài (Trung Quốc) cũng tìm đến tận vườn thu mua số lượng lớn.
Với $3ha$ rừng trám (trong đó $1ha$ cây con chưa thu hoạch), anh Toàn đã thu hoạch được hơn $6$ tấn quả trong năm vừa qua. Sau khi trừ mọi chi phí, lợi nhuận ròng mà gia đình anh thu về đạt $400$ triệu đồng.
2. Kỹ thuật trồng trám hiện đại: Chuyển từ hạt sang ghép
Trước đây, trám đen mọc tự nhiên hoặc được ươm trồng bằng hạt. Tuy nhiên, phương pháp trồng bằng hạt có hai nhược điểm lớn:
- Thời gian thu hoạch dài: Phải mất $7 – 8$ năm cây mới bắt đầu cho quả.
- Xác suất thấp: Chỉ cây cái mới cho quả, dẫn đến xác suất cây trồng có năng suất thấp.
Anh Toàn và nhiều hộ dân khác đã chuyển sang trồng bằng cây ghép. Phương pháp này mang lại hiệu quả rõ rệt:
- Rút ngắn thời gian: Chỉ mất 3 năm là cây bắt đầu cho thu hoạch quả.
- Đảm bảo năng suất: Chọn được cây mẹ năng suất cao để ghép.
3. “Việc nhàn” và Mô hình Xen Canh hiệu quả
Điều đặc biệt hấp dẫn của mô hình trồng trám là sự nhàn hạ và chi phí thấp:
- Chi phí chăm sóc thấp: Chi phí phân đạm cho $3ha$ rừng trám (khoảng $2.500$ cây) chỉ mất $10 – 15$ triệu đồng/năm.
- Công chăm sóc: Người trồng chỉ cần dọn cỏ, không tốn thêm nhiều công sức khác.
- Tăng thu nhập nhờ xen canh: Tán cây trám cao và thoáng, tạo điều kiện lý tưởng để các hộ trồng xen canh các loại cây ngắn ngày dưới tán rừng như gừng, sả, dưa leo, dâu tằm, ớt… giúp gia tăng thu nhập ổn định trong thời gian chờ thu hoạch trám.
4. Đặt cược vào Giống Trám Nếp – Phân tích thị trường
Trên thị trường hiện nay có hai loại trám phổ biến:
- Trám Nếp: Quả ngọt, bùi, thịt mềm dẻo. Giá cao hơn $10.000 – 15.000$ đồng/kg so với trám tẻ. Đây là xu hướng mà nhiều người đang chuyển sang trồng.
- Trám Tẻ: Quả giòn và cứng hơn.
Tuy nhiên, giá trị của cây trám đen không chỉ dừng lại ở quả:
- Nhựa Trám: Dùng để chưng cất tinh dầu, chế biến côlôphan (dùng trong công nghệ nước hoa, xà phòng, sơn, mực in). Giá thu mua nhựa dao động $30.000 – 40.000$ đồng/kg. Tuy nhiên, anh Toàn từ chối khai thác nhựa vì sẽ làm giảm năng suất quả.
- Hạt Trám: Hạt to (từ $2cm$ trở lên) được thương lái (chủ yếu là Trung Quốc) thu mua với giá cao ngất ngưởng, lên tới $720.000 – 800.000$ đồng/kg. Loại hạt này thường đến từ cây mọc tự nhiên, năng suất quả thấp.
- Gỗ Trám: Cây gỗ lớn, giá trị cao khi khai thác.
Trưởng thôn Cầu Trên (Quang Sơn) chia sẻ, hiện tại $100\%$ gia đình trong thôn đều trồng trám và đang mở rộng diện tích. Dù không phải là cây mũi nhọn về diện tích, nhưng tiềm năng kinh tế lâu dài của trám đen là rất lớn, giúp nhiều gia đình sở hữu rừng trám lâu năm có thu nhập đến vài trăm triệu đồng mỗi năm.
