Nuôi xen ghép nhiều loại thủy sản trong một ao đang là mô hình mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp người nuôi thu hàng trăm triệu đồng mỗi ha. Ông Kim Văn Tiêu, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, đã chia sẻ những nguyên tắc “vàng” để thành công, trong đó mấu chốt là kỹ thuật thả giống và nghệ thuật quản lý ao nuôi.
1. 📈 Lợi ích vượt trội của nuôi xen ghép
Theo Thạc sĩ Kim Văn Tiêu, nếu nuôi đơn (chỉ 1 loại thủy sản), người nuôi sẽ không thể tận dụng hết tiềm năng của các tầng nước và nguồn thức ăn trong ao.
Ngược lại, mô hình nuôi xen ghép được thực hiện theo nguyên tắc nuôi các loại thủy sản có tập tính ăn và tầng sống khác nhau. Chúng không cạnh tranh mà còn hỗ trợ lẫn nhau, giúp tăng hiệu quả tối đa trên một diện tích.
2. 🦐 Các mô hình xen ghép hiệu quả cao
Các chuyên gia đã chỉ ra nhiều mô hình xen ghép hiệu quả mà bà con có thể áp dụng, phổ biến nhất là:
Mô hình: Tôm thẻ chân trắng + Cá rô phi
Đây là mô hình “cộng sinh” hoàn hảo, giúp tăng lợi nhuận lên hàng trăm triệu đồng/ha.
- Cơ chế hoạt động: Cá rô phi sẽ đóng vai trò là “nhân công dọn vệ sinh” cho ao tôm. Chúng ăn thức ăn thừa của tôm, rong rêu, và các động vật tầng đáy.
- Lợi ích lớn nhất: Khi có những con tôm không may bị bệnh, yếu hoặc chết, cá rô phi sẽ “dọn dẹp” ngay lập tức. Điều này giúp cắt đứt nguồn lây nhiễm, làm cho nước ao sạch hơn, giảm rủi ro bùng phát dịch bệnh lây sang những con tôm khỏe mạnh.
- Hiệu quả kinh tế: Bà con gần như không cần tốn thêm chi phí thức ăn cho cá rô phi mà vẫn có thêm nguồn thu lớn khi thu hoạch.
Mô hình: Cá mè + Các loại cá khác (Trắm, Trôi, Chép)
- Cơ chế hoạt động: Cá mè (mè trắng, mè hoa) chủ yếu ăn tảo và động vật phù du ở tầng nước mặt.
- Lợi ích: Chúng không cạnh tranh thức ăn với các loài cá ăn tầng đáy và tầng giữa như trắm, trôi, chép. Ngược lại, cá mè còn giúp “lọc” nước, giảm hiện tượng tảo nở hoa, làm sạch môi trường nước chung cho cả ao.
Ngoài ra, các mô hình khác như tôm – cua, cá – cá… cũng đem lại hiệu quả rất tốt.
3. 🔑 Nguyên tắc “Vàng” trong thả giống và quản lý
Để mô hình xen ghép thành công, ông Kim Văn Tiêu nhấn mạnh hai nguyên tắc kỹ thuật then chốt:
a. Nguyên tắc thả giống: “Con hiền thả trước, con dữ thả sau”
Đây là bí quyết quan trọng nhất để giảm tỷ lệ hao hụt.
- Giải thích: Các loài “hiền” (như tôm) cần được thả trước để chúng có thời gian phát triển, đạt kích cỡ lớn và quen với môi trường ao.
- Ví dụ:
- Nuôi tôm – cá: Phải thả tôm trước.
- Nuôi tôm – cua: Phải thả tôm trước.
- Lý do: Sau một thời gian, khi tôm đã lớn và khỏe mạnh, bà con mới tiến hành thả các loài “dữ” (như cá rô phi, cua) vào. Lúc này, con dữ thường có kích cỡ nhỏ hơn con hiền (do thả sau), nên không thể ăn được tôm.
- Trường hợp ngược lại: Nếu bà con thả con hiền (tôm) vào sau, trong khi con dữ (cá, cua) đã lớn và quen ao, tỷ lệ tôm giống bị ăn thịt sẽ rất cao, gây thất bại. Nếu bắt buộc phải thả con hiền sau, thì con giống “hiền” đó phải có kích thước thật to, khỏe mạnh để tăng khả năng sống sót.
b. Nguyên tắc quản lý thức ăn
Để tránh việc các loài cạnh tranh lẫn nhau, bà con lưu ý không dùng cùng một loại thức ăn cho các đối tượng nuôi. Mỗi loài có tập tính ăn khác nhau, cần cung cấp thức ăn phù hợp.
4. 🌊 Kỹ thuật quản lý ao nuôi “3 Xem – 4 Định”
Ông Tiêu cho biết, muốn nuôi thủy sản thành công, bà con phải thuộc lòng câu thần chú: “Nước trong ao kiểm soát luôn chớ để lạt màu”. Tức là phải luôn duy trì được màu nước ao (màu tảo) ở mức độ phù hợp.
Để làm được điều này, cần tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc “3 xem – 4 định” trong việc cho ăn và quản lý:
Nguyên tắc “3 Xem”
- Xem thời tiết: Khi cho ăn phải xem thời tiết. Ví dụ, khi nhiệt độ nắng nóng trên 35 độ C, phải giảm 50% lượng thức ăn để tránh gây ô nhiễm nước và giảm stress cho vật nuôi.
- Xem môi trường: Quan sát, kiểm tra các yếu tố như hàm lượng oxy hòa tan, pH, khí độc NH3… “Nhất Oxi, nhì pH” là điều bà con phải nhớ, nên trang bị bộ test nhanh để kiểm tra.
- Xem sức khỏe: Quan sát tình trạng sức khỏe, hoạt động bơi lội, khả năng bắt mồi của thủy sản để điều chỉnh thức ăn và có biện pháp xử lý (nếu bệnh) kịp thời.
Nguyên tắc “4 Định”
- Định chất lượng: Thức ăn phải đảm bảo chất lượng, phù hợp với từng giai đoạn phát triển, không ẩm mốc, hư hỏng.
- Định số lượng: Cho ăn đủ no, không thiếu (vật nuôi chậm lớn) và tuyệt đối không thừa (gây lãng phí, ô nhiễm nước).
- Định thời gian: Tập cho thủy sản ăn vào những giờ cố định trong ngày. Việc này giúp tạo thói quen bắt mồi, đồng thời giúp người nuôi dễ dàng quan sát, kiểm tra sức khỏe và dọn thức ăn thừa.
- Định địa điểm: Cho ăn ở một điểm cố định trong ao để tạo thói quen và dễ dàng kiểm soát, theo dõi.
5. 🌡️ Xử lý ao nuôi khi thời tiết khắc nghiệt
Khi thời tiết nắng nóng hoặc thay đổi đột ngột, ao nuôi rất dễ xảy ra sự cố. Bà con cần lưu ý:
- Chống nóng: Với ao nuôi thâm canh, siêu thâm canh, nên che lưới trên mặt ao để giảm bớt ánh nắng.
- Tăng Oxy, giảm khí độc: Phải bật sục khí từ đáy lên để đẩy khí độc (ở tầng đáy) ra ngoài.
- Điều hòa nhiệt độ: Bật quạt nước để đẩy nước, giúp trung hòa nhiệt độ giữa tầng mặt và tầng đáy ao.
- Bù nước: Nắng nóng làm nước bay hơi nhanh. Cần bổ sung kịp thời lượng nước bay hơi để tránh nước trong ao bị tăng độ mặn (đối với ao nước lợ) hoặc cô đặc (ao nước ngọt), gây sốc cho vật nuôi.
Cuối cùng, các chuyên gia khuyến cáo, để phát triển bền vững, bà con cần thực hiện liên kết chuỗi gắn với doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra, thay vì làm ăn nhỏ lẻ, tự phát.
(Theo Minh Huệ – Dân Việt)
