Chim trĩ trong tự nhiên không tự ấp trứng, chim thường đẻ nhờ vào tổ chim khác. Vì vậy, khi đưa vào nuôi trong môi trường nhân tạo ta phải dùng tác nhân phụ để ấp trứng cho chim. Tỉ lệ nở phụ thuộc vào 2 yếu tố là chất lượng phôi trứng và kỹ thuật ấp.
Thông thường có hai cách cơ bản để ấp trứng chim trĩ:
- Dùng vật nuôi khác có thân nhiệt và điều kiện ấp nở tương tự (thường dùng gà mái để ấp) cách này đơn giản như ấp trứng gia cầm thông thường nhưng cho tỷ lệ thành công thấp và khó áp dụng cho quy mô lớn.
Dùng gà mái để ấp trứng chim trĩ
- Dùng máy ấp: Sử dụng loại máy ấp trứng gia cầm thông thường để ấp và tuân theo một số quy trình sau:
1. Chọn trứng ấp
1.1. Chọn trứng theo ngoại hình
- Chọn trứng chú ý loại bỏ các quả trứng quá to, quá nhỏ, quá mỏng, méo mó, xù xì, rạn dập không nên cho vào ấp, vì những trứng này không chỉ nở kém, mà chất lượng chim con thấp sẽ không thể làm giống được.
- Trứng quá dài, quá tròn cũng không nên cho vào ấp vì tỷ lệ lòng đỏ và lòng trắng không cân đối.
- Chọn trứng có khối lượng từ 27 - 31g
- Chỉ nên chọn đưa vào ấp những trứng sạch, loại bỏ các trứng bẩn, có dính phân, dính máu hoặc dính trứng vỡ trên một diện tích rộng. Cần loại bỏ các loại trứng này vì đây là môi trường tốt cho vi khuẩn mầm bệnh phát triển. Hơn nữa do một phần lớn bề mặt của vỏ trứng bị các chất bẩn bao phủ nên quá trình trao đổi chất của phôi sẽ bị ảnh hưởng và cho kết quả xấu.
1.2. Chọn trứng bằng đèn soi
Sau khi kiểm tra ngoại hình để chọn loại bớt trứng không đủ tiêu chuẩn ấp cần soi đèn kiểm tra để phát hiện và loại bỏ những trứng sau đây:
- Trứng rạn dập, vì trong quá trình ấp chỗ rạn nứt sẽ tạo khe hở để vi khuẩn xâm nhập vào bên trong gây thối, đồng thời tỷ lệ mất nước loại trứng này lớn, sẽ dẫn đến tỷ lệ phôi chết cao.
- Trứng có lòng đỏ không nằm ở vị trí giữa, có dị vật, cục máu bên trong.
- Trứng có buồng khí nằm không đúng vị trí (buồng khí không ở đầu to, buồng khí di động hoặc rung động đều), kích thước buồng khí quá lớn.
2. Bảo quản trứng ấp
Trứng trước khi đưa vào bảo quản phải được phân loại, chỉ chọn những trứng đạt tiêu chuẩn ấp mới đưa vào bảo quản. Phòng bảo quản phải tối, không có ánh sáng lọt vào. Đồng thời bảo quản trứng phải đảm bảo các yêu cầu sau:
2.1. Xếp trứng
- Trong điều kiện chăn nuôi nhỏ lẻ có thể xếp trứng vào rổ hoặc giá có lót trấu tránh cho trứng bị giập nát.
- Trong điều kiện chăn nuôi quy mô lớn, trứng cho vào khay chuyên dụng, xếp khay nghiêng góc 300, đầu to (đầu buồng khí) hướng lên trên. Đảo trứng 1 lần/ngày (đảo ngược lại 1800).
Trứng chim trĩ xếp bảo quản trước khi ấp
- Chọn trứng cùng cỡ để cùng 1 khay.
- Khay trứng đưa vào bảo quản phải được ghi ngày thu trứng.
2.2. Nhiệt độ
- Nhiệt độ bảo quản trứng ấp tốt nhất là 15 – 200C, có thể bảo quản trứng được 7 – 14 ngày. Trong trường hợp bảo quản trứng dưới 3 ngày có thể bảo quản trứng trong điều kiện nhiệt độ phòng.
2.3. Ẩm độ
- Ẩm độ thích hợp để bảo quản trứng là 75% .
* Ghi chú: Trứng đưa khỏi phòng bảo quản phải được làm ấm trở lại bằng cách xếp lên giá ở phòng ấp 6-10 giờ trước khi đưa trứng vào máy ấp, nhằm tránh stress do nhiệt độ chênh lệch.
3. Xử lý trứng ấp
Trước khi đưa trứng vào ấp phải xông khử trùng bằng formon, thuốc tím diệt vi khuẩn, nếu trứng không được xông, vi khuẩn lưu giữ trên vỏ trứng và trong máy sẽ có điều kiện xâm nhập vào trứng gây chết phôi, tỷ lệ trứng bị thối tăng, độc tố lây lan sang trứng khác, lượng Amoniac (NH3), H2S tăng gây ngộ độc cho hàng loạt trứng trong máy ấp.
3.1. Phương pháp xông trứng
Cho trứng vào khay, xếp vào một khoang kín có cánh cửa hoặc xông vào tủ ấp, 1m3 buồng xông cần 17,5g thuốc tím đổ vào một khay nhỏ có đường kính 30 cm, sau đó đong 35 ml formon và 35ml nước đổ vào khay đã có thuốc tím, đóng cửa 30 phút rồi từ từ mở cửa ra.
3.2. Xếp trứng vào khay
- Xếp trứng thẳng đứng trong khay, đầu to là đầu có buồng khí được xếp quay lên trên.
Xếp trứng chim trĩ vào khay trước khi ấp
- Đối với máy ấp đa kỳ khay trứng ấp trước để phía trên, khay ấp sau để phía dưới.
4. Chuẩn bị máy ấp, máy nở
- Trước khi đưa trứng vào, máy ấp, máy nở cần được kiểm tra kỹ từng bộ phận để tránh trường hợp hỏng khi đang vận hành.
- Máy ấp và máy nở phải được vệ sinh trước (dùng Benkocid lau các khung máy và lau khô), sau đó xông khử trùng (dùng thuốc tím và formol giống như phần phương pháp xông trứng, sau đó mở cửa cho khí formol bay hết).
- Đối với máy ấp:
+ Bật máy trước 2 - 4 h để máy đạt nhiệt độ yêu cầu sau đó mới xếp trứng vào ấp.
+ Có thể đưa trứng vào máy trước khi xông khử trùng (phương pháp này vừa xong trứng vừa khử trùng máy ấp nhưng chỉ áp dụng cho máy ấp đơn kỳ). Sau đó bật máy ấp, nhưng thời gian ấp phải được tính từ khi máy đạt nhiệt độ yêu cầu.
Máy ấp trứng chim trĩ công nghiệp
- Đối với máy nở: Bật máy trước khi chuyển trứng từ 4 - 5h (đủ nhiệt độ).
Chim trĩ đang nở trong máy
- Sau khi chim nở, lấy chim ra khỏi máy thì tiến hành vệ sinh, xông khử trùng như trên chuẩn bị cho đợt ấp tiếp theo.
- Khay trứng đưa vào ấp phải được ghi ngày thu trứng.
5. Kỹ thuật đưa trứng vào máy ấp
- Cho bộ phận tạo ẩm của máy ngừng hoạt động
- Bật công tắc đảo để tất cả cá giá đỡ khay trở về vị trí nằm ngang
- Nếu là máy đa kỳ cần kéo các rèm bạt che hai bên lối đi về một phía để có thể định vị các khay dễ dàng
- Lần lượt rút các khay theo thứ tự đã ghi, đặt các khay trứng ấp vào giá đỡ theo thứ tự từng cột từ trên xuống dưới và các cột từ ngoài vào trong
- Sau khi đã chuyển tất cả các khay trứng vào máy xong phải kiểm tra lại xem các khay đã vào hết bên trong giá đỡ chưa.
Đưa khay trứng vào máy ấp
- Trong khi vào trứng, nếu có trứng vỡ một khay nào đó thì phải lấy ra đổi ngay. Nếu trứng vỡ ở sàn cần được lau dọn ngay, không để khô dính vào sàn máy
- Chuyển xong hết trứng vào máy phải dùng giẻ lau thấm crezin 3% hoặc foocmol 2% lau lại toàn bộ sàn máy
- Bật công tắc đảo cả 2 chiều để các khay trứng về vị trí nằm nghiêng
- Đóng cửa máy và lỗ thoát khí để nhiệt độ máy tăng nhanh. Theo dõi khi nhiệt độ trong máy đạt yêu cầu thì bật công tắc cho bộ phận tạo ẩm hoạt động trở lại.
- Khi máy đạt đủ nhiệt độ và độ ẩm thì tiến hành xông sát trùng theo tỷ lệ 9g thuốc tím và 18cc foocmol/1m3 thể tích máy trong 30 phút. Hết thời gian xông phải mở các cửa và các lỗ thông khí của máy cho thoát hết hơi xông sau đó đóng cửa máy lại.
6. Điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm trong máy ấp
6.1. Nhiệt độ ấp
- Đối với máy ấp đơn kỳ:
|
Ngày
ấp |
Nhiệt
độ máy |
|
1 - 7 ngày |
37,8 oC |
|
8 - 19 ngày |
37,6 oC |
|
20 -23 ngày |
37,2 oC |
- Đối với máy ấp đa kỳ: Trong máy có nhiều lô trứng được đưa vào với thời gian khác nhau. Vì vậy phải sử dụng chế độ nhiệt mà tất cả các lô trứng đều có thể chấp nhận được và cần phải có máy nở riêng. Nhiệt độ được điều chỉnh như sau:
|
Lô trứng đầu tiên: từ 1-15 ngày |
37,8 oC |
|
Sau
đó cố định
nhiệt độ máy ấp |
37,6 oC |
|
Lô trứng nào ấp được 19
ngày thì
chuyển sang máy nở (từ 20-23 ngày) |
37,2oC |
- Chim bắt đầu nở: giảm nhiệt độ xuống ở 35oC.
6.2. Độ ẩm
- Những ngày đầu tiên nhiệt độ ấp cao nên độ ẩm phải cao để giảm bớt sự bốc hơi nước trong trứng.
- Vào vài ngày cuối của thời kỳ ấp, sự trao đổi chất của phôi mạnh nhất, nhiệt độ của trứng tăng lên cao nhất nên nhiệt độ của lò ấp phải giảm, đồng thời ẩm độ của lò phải tăng (phun nước ấm lên trứng) để vừa hạ nhiệt trứng vừa tránh chim nở bị sát vỏ và chết ngạt.
- Ẩm độ thích hợp cho ấp trứng cụ thể như sau:
+ Đối với máy ấp đơn kỳ:
|
Ngày ấp |
Ẩm độ |
|
1
- 5 ngày |
60
- 61% |
|
6
- 11 ngày |
55
- 57% |
|
12
- 18 ngày |
50
- 53% |
|
19
ngày |
60% |
|
20
- 23 ngày |
70
- 75% |
+ Đối với máy ấp đa kỳ:
|
Máy
ấp |
Lô trứng đầu tiên: từ 1-7 ngày |
58-60% |
|
Sau
đó ổn định ẩm
độ máy |
55-57% |
|
|
Máy
nở |
20
ngày |
60% |
|
23
ngày |
70 - 75% |
+ Chim bắt đầu nở tăng ẩm độ tối đa (bằng cách phun nước ấm)
+ Trước khi ra chim, chú ý cắt ẩm độ trước 6 giờ
* Ghi chú:
- Trong những ngày nóng cần hạ nhiệt độ phòng ấp bằng cách mở cửa, phun nước ấm (35-36oC) làm mát phòng ấp.
- Nếu trong quá trình ấp, độ ẩm quá cao chim con nở ra sẽ nặng bụng, bên trong vỏ dính đầy chất nhớt. Nếu độ ẩm thiếu lông sẽ dính vỏ trứng và không thể đạp ra khỏi cơ thể dẫn đến chết trong vỏ, những con nở lông sẽ không bông, khối lượng thấp, có khi có tật ở chân, mỏ và cổ. Ẩm độ thích hợp chim nở ra có khối lượng đạt 60-61% so với khối lượng trứng.
- Ngoài ra cần tham khảo các vấn đề có thể xảy ra trong ấp trứng.
7. Đảo trứng ấp
7.1. Mục đích của việc đảo trứng
- Tránh cho phôi dính vào vỏ, làm cho quá trình trao đổi chất được cải thiện đồng thời có tác dụng làm cho phôi phát triển tốt nhất, đặc biệt quan tâm ở giai đoạn đầu và giai đoạn giữa. Đảo trứng cũng là cách để điều hòa nhiệt độ, ẩm độ và không khí tại mọi vị trí của trứng.
- Nếu 6 ngày đầu không đảo phôi dính vào vỏ không phát triển và chết.
- Sau 13 ngày không đảo túi niệu không khép kín, lượng abumin không vào được bên trong túi niệu dẫn đến tỷ lệ chết phôi cao, chim mổ vỏ sẽ không đúng vị trí, phôi bị dị hình ở phần mắt, mỏ, đầu.
7.2. Phương pháp đảo trứng
- Trứng được đảo một góc 900 và đảo 2 giờ/lần.
- Ngưng đảo trứng từ ngày thứ 18 sau khi ấp.
8. Soi trứng
8.1. Mục đích soi trứng
Kiểm tra loại bỏ những quả trứng trắng, trứng chết phôi để tiết kiệm diện tích máy, đồng thời tránh ô nhiễm và xác định thời điểm phôi chết để có biện pháp cải thiện chế độ ấp hoặc chất lượng trứng giống tránh thiệt hại không cần thiết.
8.2. Dụng cụ soi trứng
Bóng đèn 60W, đặt trong một hộp gỗ, hộp carton kín (có lót gấy bạc), riêng mặt trước khoét một lỗ hình tròn đủ để ánh sánh phát ra trùm kín trứng.
Đèn soi trứng
- Trong điều kiện gia đình ta cũng có thể tự tạo ra đèn soi trứng bằng cách sử dụng vật liệu sẵn có.
Đèn soi trứng tận dụng vật liệu sẵn có của gia đình
8.3. Phương pháp chọn và loại trứng khi soi
Trong quá trình ấp cần soi trứng 3 lần vào các thời điểm ấp như sau:
+ Lần 1: lúc 6 ngày để biết được trứng có phôi (có các mạch máu bên trong trứng tỏa ra ngoài từ một đốm nhỏ đen gọi là phôi, phôi di chuyển bên trong trứng), loại bỏ trứng không phôi và chết phôi qua các đặc điểm sau:
+ Trứng trong suốt, xoay trứng thấy lòng đỏ và lòng trắng lẫn lộn.
+ Phôi nhẹ nằm lên sát mặt vỏ trứng, nhìn rõ tâm phôi.
+ Hệ thống mạch máu phát triển yếu, mờ nhạt
+ Đôi khi buồng khí khá lớn
+ Trứng bị chết phôi, khi xoay trứng phôi di động nhanh, có vết đen nằm sát buồng khí, mạch máu sẫm, vòng máu chạy ngang.
Phôi lúc 6 ngày tuổi
- Lần 2: lúc 11 ngày, phôi sống giống như lúc 6 ngày tuổi tuy nhiên phôi lớn hơn nhiều và di chuyển bên trong trứng với động tác mạnh mẻ hơn, loại tiếp những trứng chết phôi qua các đặc điểm sau:
+ Phôi không chuyển động.
+ Trứng có màu nâu sẫm, do mạch máu bị vỡ, máu đen.
+ Sờ vỏ trứng lạnh.
Phôi lúc 11 ngày tuổi
- Lần 3: lúc 18 ngày loại bỏ những trứng chết phôi và trứng thối qua các đặc điểm sau:
+ Khi soi trứng có màu sáng hơn (trứng không phôi, trứng chết phôi sớm)
+ Các trứng vỏ rạn nứt, vỏ sùi bọt nâu hoặc có màu đen (trứng thối)
Phôi lúc 18 ngày tuổi
+ Những điểm cần lưu ý
+ Lấy khay trứng ra khỏi máy đưa vào phòng kiểm tra (phòng phải tối và kín gió).
+ Đặt khay trứng vào phía bên phải đèn soi, bên trái đặt khay không.
+ Loại bỏ trứng chết phôi, trứng dập vào khay không. Soi hết khay trứng, kiểm tra đếm số trứng chết phôi và xếp lại khay trứng có phôi đưa vào máy ấp.
+ Soi trứng phải nhanh, hạn chế trứng bị mất nhiệt, phòng soi trứng phải ấm.
+ Khi soi trứng lúc 6 ngày, khi soi phải xoay quả trứng mới thấy phôi.
+ Khi soi trứng lúc 11 ngày phải soi đầu nhọn của trứng, cần chú ý xem màng niệu nang đã khép kín chưa.
+ Khi soi trứng cần tham khảo quá trình phát triển của phôi.
9. Chuyển trứng sang máy nở
- Theo thứ tự, đưa các khay nở có trứng vào vị trí của nó trong máy. Khi cầm khay nở có trứng đưa vào máy phải hết sức cẩn thận vì lúc này vỏ trứng rất giòn và đã mỏng đi nhiều, hơn nữa khay nở rộng hơn nên trứng có thể lăn qua lăn lại ở bên trong va vào nhau làm rạn vỏ. Vì vậy tất cả mọi thao tác phải làm từ từ, nhẹ nhàng. Trước khi cầm khay lên tốt nhất nên dồn hết trứng về một đầu khay và cầm hơi nghiêng về phía đó để trứng khỏi lăn va vào nhau. Nếu không dồn trứng về một phía thì phải cầm khay thật cân bằng.
- Khi đã chuyển các khay trứng vào đầy một bên máy nở thì đóng cửa bên đó và mở cửa bên còn lại rồi tiếp tục chuyển trứng vào. Máy nở vẫn chạy liên tục trong khi tiến hành chuyển trứng (nhưng tắt ẩm).
- Chuyển xong phải lấy nắp lưới đậy lên các khay trên cùng để gà con khi nở khỏi nhảy ra và đẩy các mép khay cho bằng nhau. Khi chuyển trứng từ máy ấp sang máy nở phải đổi vị trí các khay - dưới lên trên, trong ra ngoài v.v…
- Sau khi đã chuyển hết trứng vào máy nở, đóng cửa máy và lỗ thoát khí cho nhiệt tăng lên.
- Đưa xe chở khay ấp và các dụng cụ khác ra khu vực, cọ rửa để vệ sinh.
- Thu dọn, cọ rửa khu vực chuyển trứng. Sau đó lau lại bằng formol 2% hoặc crezin 3%.
- Theo dõi nhiệt độ của máy nở. Khi máy đạt nhiệt độ yêu cầu thì cho bộ phận tạo ẩm hoạt động trở lại.
- Khi máy đạt cả nhiệt độ và độ ẩm theo yêu cầu, phải tiến hành xông sát trùng cho máy nở có trứng. Liều lượng xông là 9 g thuốc tím, 18 ml formol/1m3 và xông trong 20 phút.
- Hết thời gian xông phải mở cửa máy và lỗ thoát khí để hơi xông thoát ra hết rồi mới đóng cửa lại.
*Chú ý: trong trường hợp khi chuyển trứng sang máy nở mà đã có khoảng 10% số trứng (hoặc hơn đã mổ vỏ) thì không nên xông sát trùng nữa.
10. Lấy chim ra khỏi máy nở
- Trước khi lấy chim trĩ ra khỏi máy cần tắt công tắc cho bộ phận tạo độ ẩm ngừng hoạt động.
- Lần lượt rút khay ra khỏi máy, đặt lên bàn rồi tiến hành chọn chim con.
- Nhặt trứng không nở ra khay.
- Khi đã đưa hết chim con ra khỏi máy thì tắt máy để thu gọn vệ sinh, cọ rửa và xông khử trùng.
* Ghi chú: Chim con nở ra để lâu trong máy không cho ăn uống được sẽ khô chân khó nuôi. Do đó ta phải đưa chúng ra khỏi máy ấp sang ô úm trước 6 giờ.
Theo Chương trình đào tạo nghề Bộ NNPTNT
Phản hồi