Ngay sau khi lũ rút, việc khẩn trương áp dụng các biện pháp chăm sóc, phục hồi cây trồng là yếu tố sống còn để khôi phục sản xuất. Cây trồng sau khi bị ngâm nước nhiều ngày rất dễ bị thối rễ, héo úa, nhiễm nấm bệnh và suy kiệt.
Theo các chuyên gia nông nghiệp, “làm kịp thời, đúng kỹ thuật” sẽ giúp rút ngắn thời gian phục hồi và giảm thiểu thiệt hại. Dưới đây là tổng hợp các biện pháp kỹ thuật cấp bách cho từng nhóm cây trồng.
I. Nguyên tắc chung & Việc làm khẩn cấp (Áp dụng cho mọi loại cây)
Ngay khi nước bắt đầu rút, bà con cần thực hiện ngay các bước sau:
- Tiêu thoát nước triệt để: Khơi thông dòng chảy, đào rãnh bổ sung, bơm rút nước… làm mọi cách để nước rút khỏi ruộng vườn và gốc cây nhanh nhất, tránh để cây bị “ngạt” nước kéo dài.
- Vệ sinh đồng ruộng: Dọn dẹp tàn dư cây trồng, rác thải do lũ cuốn đến để làm sạch mầm bệnh.
- Rắc vôi bột: Rắc vôi bột (đặc biệt là quanh gốc cây lâu năm, cây ăn quả) để khử phèn, khử trùng đất và hạn chế nấm bệnh phát triển.
- Tuyệt đối không bón phân: Giai đoạn này bộ rễ cây đang bị tổn thương nặng, không thể hấp thụ dinh dưỡng. Bón phân (đặc biệt là phân vô cơ) sẽ làm cây bị “xót” rễ, ngộ độc và chết nhanh hơn.
II. Kỹ thuật phục hồi cho Rau màu (Rau ăn lá, rau ăn quả)
1. Đối với diện tích hư hỏng hoàn toàn
Với những ruộng rau (như khổ qua, dưa leo…) đã bị thối rễ, héo rụi, bà con không nên tiếc mà cần xử lý dứt điểm:
- Thu dọn: Nhanh chóng thu dọn tàn dư, dây leo, trái hỏng… ra khỏi ruộng.
- Làm đất: Xới đất cho tơi, phơi ải cho thật ráo nước và để đất “thở”.
- Chuyển đổi cây trồng: Khẩn trương xuống giống lứa rau mới. Ưu tiên các loại cây ngắn ngày như rau ăn lá (cải, mồng tơi…), đậu cô ve, dưa leo… để kịp cung ứng cho thị trường, đặc biệt là vụ Tết.
Kinh nghiệm nhà nông: Để chủ động sau lũ, nhiều nông dân (như ông Bùi Duy Khánh, Đà Nẵng) đã quen ươm giống trên giàn treo. “Nước lũ dâng cao, giàn ươm cũng được treo cao dần theo. Nhờ vậy, nước rút đến đâu mình đem giống ra đồng đến đó, không phải ươm lại, rút ngắn được cả tuần chăm sóc”.
2. Đối với diện tích còn khả năng cứu
Với những diện tích rau còn khả năng phục hồi (cây chưa héo rũ hoàn toàn), tiến hành các bước:
- Phá váng đất: Sau khi nước rút, mặt ruộng thường bị một lớp bùn non đóng váng, bịt kín mặt đất làm rễ không thể hô hấp. Dùng cuốc, cào xới nhẹ lớp đất mặt để phá váng, giúp đất thông thoáng.
- Kích rễ, dưỡng lá: Khi cây bắt đầu có dấu hiệu hồi phục (lá non nhú lên), tiến hành phun phân bón lá hoặc các chế phẩm vi lượng, kích thích rễ để cây nhanh tái tạo bộ rễ mới.
- Bón phân thúc: Chỉ bón phân khi đất đã ráo hẳn và bộ rễ đã có dấu hiệu phục hồi. Bón bổ sung phân lân (Super Lân) hoặc NPK liều lượng nhẹ để tăng cường khả năng hút dinh dưỡng.
- Theo dõi bệnh: Giai đoạn này cây rất yếu, cần lưu ý các bệnh thường xuất hiện sau mưa như héo xanh vi khuẩn, lở cổ rễ để xử lý kịp thời.
III. Kỹ thuật phục hồi cho Hoa, Cây cảnh chậu (Đặc biệt là hoa Tết)
Đối với hoa trồng chậu như cúc, vạn thọ… phục vụ Tết, bộ rễ trong chậu rất dễ bị úng và thối.
- Di dời và kê cao: Khẩn trương bứng hoặc di dời chậu ra khỏi khu vực ngập, kê cao đáy chậu để đảm bảo thoát nước tuyệt đối.
- Rửa rễ, thay đất (Trường hợp nặng): Với những chậu bị ngâm lâu, đất trong chậu đã nhão bùn. Cần nhấc cây ra, rửa sạch bùn bám vào rễ, cắt bỏ rễ thối và thay bằng lớp đất mới tơi xốp.
- Vệ sinh cây: Cắt bỏ phần thân, lá bị dập nát, héo úa.
- Dưỡng cây: Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ và phân kích rễ (phun hoặc tưới) để giúp cây hồi lại.
- Bón phân vô cơ (NPK): Chỉ bón lại phân NPK sau khi cây đã phục hồi rõ rệt, ra rễ mới và lá non phát triển.
IV. Kỹ thuật phục hồi cho Cây ăn quả, Cây công nghiệp
Các loại cây như bưởi, ổi, quýt… đang trong thời kỳ nuôi quả rất dễ bị suy yếu, rụng trái hàng loạt sau ngập úng.
- Thoát nước và phá váng: Đào rãnh, bơm rút nước. Khi vườn ráo, dùng cào hoặc cuốc xới nhẹ lớp đất mặt dưới tán cây (sâu 5-7cm) để giúp đất thông thoáng và kích thích rễ mới tái sinh.
- Xử lý gốc: Rắc vôi bột quanh gốc để hạ phèn và hạn chế nấm bệnh (đặc biệt là Phytophthora gây thối rễ).
- Giảm “gánh nặng” cho cây:
- Chống đổ: Cố định lại những cây bị nghiêng, lỏng gốc.
- Tỉa cành: Cắt bỏ cành gãy, lá dập nát.
- Thu hái bớt quả: Thu hái bớt quả già, quả bị hư để cây tập trung dinh dưỡng “cứu” mình trước.
- Phun vi lượng: Phun bổ sung vi lượng (Fe, Bo, Ca, Zn…) và các chất kích rễ qua lá để hạn chế tình trạng rụng trái và chết cành.
- Bón phân: Tương tự các cây khác, chỉ bón phân (ưu tiên hữu cơ) khi bộ rễ đã phục hồi (đất khô, cây ra đọt non mới).
“Hồi sức” cho cây sau lũ là một cuộc chạy đua với thời gian. Làm kịp thời và đúng kỹ thuật sẽ giúp bà con nông dân giảm thiểu thiệt hại và nhanh chóng khôi phục sản xuất.
