Tốt nghiệp ngành khoa học môi trường, anh Lê Minh Vương (xã Xuân Hải, tỉnh Khánh Hòa) mang trong mình trăn trở lớn. “Từng chứng kiến ruộng đất bạc màu, ao tôm chết dần vì lạm dụng phân bón và thuốc hóa học… tôi tự hỏi làm sao để đất được hồi sinh,” anh Vương chia sẻ.
Câu trả lời của anh nằm ở con trùn quế. Anh đã biến sinh vật nhỏ bé này thành “cỗ máy sinh học” then chốt trong mô hình nông nghiệp tuần hoàn Vườn – Ao – Chuồng – Trùn quế, tạo ra mô hình làm giàu bền vững, vừa bảo vệ môi trường, vừa gia tăng giá trị nông sản.
1. Trùn quế – “Cỗ máy sinh học” đa lợi ích
Trong mô hình của anh Vương, trùn quế không chỉ là một vật nuôi, mà là một nhà máy xử lý rác và sản xuất phân bón hiệu quả, mang lại nhiều nguồn lợi:
- Xử lý rác thải (Chi phí đầu vào = 0): Thức ăn của trùn quế chính là chất thải nông nghiệp như rác hữu cơ, rau củ hoặc phân gia súc (phân bò, phân gà…).
- Tiết kiệm thời gian: Anh Vương cho biết, nếu ủ phân bò theo cách truyền thống phải mất 1-2 tháng, thì trùn quế chỉ cần vài ngày để biến chất thải thành phân hữu cơ chất lượng cao.
- Nguồn lợi 1: Phân trùn quế: Đây là loại phân hữu cơ vi sinh cao cấp, giàu dinh dưỡng, giúp tăng độ tơi xốp, cải tạo đất bạc màu và giảm 10-20% khí thải nhà kính so với dùng phân hóa học.
- Nguồn lợi 2: Trùn thịt (Dịch trùn): Cung cấp nguồn đạm sinh học tự nhiên, cực tốt dùng làm thức ăn cho gà, cá… giúp giảm đáng kể chi phí chăn nuôi.
(Ảnh: Phân trùn quế là một trong những loại phân hữu cơ vi sinh cao cấp nhất. Ảnh: Nguyễn Thủy)
2. Mô hình thực tế: Trang trại tuần hoàn 4.000m²
Từ ý tưởng đó, anh Vương xây dựng trang trại nông nghiệp tuần hoàn Vương Trùn Quế rộng 4.000m². Đây là một mô hình khép kín “không rác thải, không hóa chất”:
- Chuồng (Gà): Gà thả vườn ăn trùn và thảo mộc. Phân gà được thu gom.
- Trùn quế: Trùn quế xử lý phân gà và rác hữu cơ, tạo ra phân trùn và dịch trùn.
- Vườn (Dừa, đu đủ, rau): Phân trùn và dịch trùn được dùng để bón cho vườn cây hữu cơ.
- Ao (Cá): Ao cá vừa cung cấp nước tưới, cân bằng sinh thái, vừa là nơi tiêu thụ trùn thịt.
Kết quả: Mô hình này vừa giảm tối đa chi phí sản xuất (phân bón, thức ăn chăn nuôi), vừa tạo ra nông sản an toàn (rau củ, gà, cá sạch) với giá trị cao hơn.
Nguồn lợi 3: Du lịch trải nghiệm: Không chỉ sản xuất, trang trại của anh còn mở cửa đón khách du lịch, sinh viên đến tham quan, trải nghiệm quy trình canh tác tuần hoàn và thưởng thức nông sản sạch tại vườn.
3. Bí quyết kỹ thuật và Hiệu quả kinh tế
Anh Vương khẳng định, nuôi trùn quế không khó. Hiệu quả của mô hình được thể hiện qua các con số cụ thể:
- Năng suất: “Với diện tích 100m², có thể thả khoảng 4 tấn trùn sinh khối. Sau 3 – 4 tháng có thể thu được 8 – 12 tấn sản phẩm (gồm phân trùn, trùn thịt và đất đã xử lý).”
Theo kỹ sư Vương, người nuôi chỉ cần nắm vững 4 nguyên tắc cơ bản:
- Môi trường: Chuồng trại phải râm mát, ẩm, tránh nắng gắt và tuyệt đối không để ngập nước.
- Thức ăn: Nguồn thức ăn phải sạch, từ phân tươi (bò, dê) hoặc rau củ đã ủ hoai.
- Con giống: Giống trùn phải khỏe mạnh, mật độ sinh khối bố mẹ cao để đảm bảo sinh sản mạnh.
- Đầu ra: Cần có kế hoạch đầu ra ổn định cho các sản phẩm.
Nguồn lợi 4: Đa dạng hóa sản phẩm (Gia tăng giá trị)
Không chỉ bán phân và trùn thịt thô, anh Vương còn nghiên cứu và hoàn thiện nhiều sản phẩm hữu cơ “độc quyền” từ trùn quế như:
- Vi sinh vật bản địa hóa IMO (dạng lỏng và bột).
- Các loại GE (nha đam, chuối…).
- Dinh dưỡng sinh học Alonutri Pro.
- Sản phẩm tiên phong: Trùn quế đông lạnh (giúp bảo quản các hợp chất sinh học quý như enzyme, khoáng chất, đáp ứng nhu cầu nguyên liệu quanh năm).
4. Lan tỏa mô hình làm giàu
Điều khiến anh Vương được quý mến là tinh thần sẵn sàng chia sẻ tri thức. Anh thường xuyên tổ chức tập huấn, biên soạn sách hướng dẫn và chuyển giao công nghệ cho nông dân.
Anh nhấn mạnh, nông nghiệp tuần hoàn không chỉ dành cho doanh nghiệp lớn. “Các hộ nông dân nhỏ lẻ hoàn toàn có thể linh hoạt áp dụng,” anh chia sẻ. “Ví dụ vườn cây ăn trái có thể tận dụng bóng mát để nuôi gà, phân gà bón cho cây hoặc nuôi trùn quế rồi dùng trùn làm thức ăn cho gà, vừa khép kín, vừa tăng giá trị.”
Anh Vương cho biết, thách thức lớn nhất là thay đổi tư duy của nông dân, vốn quen dùng phân hóa học “tiện và khô” thay vì phân trùn “ẩm, khó bảo quản” dù giá rẻ hơn. “Nhưng khi bà con thấy cây khỏe, đất tơi xốp, năng suất tăng, họ bắt đầu tin,” anh Vương nói.
Từ sinh vật nhỏ bé dưới lòng đất, anh Vương đã khơi dậy niềm tin về một hướng đi làm giàu bền vững, nơi rác thải trở thành tài nguyên, giúp nông dân giảm chi phí, tăng năng suất, và quan trọng nhất là khôi phục “sức khỏe” cho đất.
