Chim trĩ (đặc biệt là chim trĩ đỏ khoang cổ) đang trở thành một lựa chọn chăn nuôi tiềm năng, mang lại giá trị kinh tế kép: vừa cung cấp thịt thương phẩm đặc sản, vừa làm cảnh. Với đặc tính dễ nuôi, sức đề kháng tốt và khả năng tận dụng thức ăn địa phương, mô hình này ngày càng được nhiều bà con quan tâm.
Bài viết tổng hợp lại quy trình nuôi chim trĩ một cách thực tế và dễ áp dụng nhất cho bà con nhà nông.
1. Tiềm năng kinh tế từ chim trĩ
- Giá trị thương phẩm cao: Thịt chim trĩ thơm ngon, giàu dinh dưỡng, luôn được các nhà hàng, quán ăn đặc sản săn đón.
- Giá trị làm cảnh: Chim trĩ trống có bộ lông sặc sỡ, đuôi dài, dáng vẻ oai vệ, được ưa chuộng làm cảnh, biếu tặng.
- Chi phí thức ăn thấp: Chim trĩ ăn tạp, có thể tận dụng tốt các phụ phẩm nông nghiệp như ngô, thóc, cám gạo, rau xanh…
- Sức đề kháng tốt: So với nhiều loại gia cầm khác, chim trĩ có sức đề kháng tự nhiên cao hơn, ít dịch bệnh.
2. Thiết kế chuồng trại: “Yên tĩnh” là chìa khóa
Chim trĩ còn giữ nhiều bản năng hoang dã, rất dễ bị kích động bởi tiếng ồn. Vì vậy, yếu tố then chốt khi làm chuồng là phải yên tĩnh.
- Địa điểm: Chọn nơi cao ráo, thoáng mát, dễ thoát nước, và quan trọng nhất là cách xa khu dân cư ồn ào hoặc đường sá đông đúc.
- Hướng chuồng: Tốt nhất là hướng Đông Nam để mát mẻ vào mùa hè, tránh gió lùa vào mùa đông.
- Vật liệu: Có thể tận dụng chuồng lợn, chuồng gà cũ và cải tạo lại. Mái nên dùng vật liệu cách nhiệt (tôn lạnh, mái lá) để chống nóng.
- Cấu trúc chuồng:
- Chia ô: Chuồng nên chia thành các ô nhỏ để dễ quản lý.
- Trong nhà & Sân chơi: Mỗi ô nên có 2 phần: phần trong nhà (có mái che, để máng ăn, nước uống) và phần sân chơi ngoài trời (để chim tắm nắng, tắm cát). Tỷ lệ lý tưởng là 75% trong nhà, 25% sân chơi.
- Vách ngăn & Lưới: Vách xây gạch chỉ cần cao 30-40cm, phía trên dùng lưới thép B40 hoặc phên nứa để thông thoáng. Lưu ý: Phải che chắn kỹ phần nóc (bằng lưới) để chim không bay mất.
- Mật độ nuôi (tham khảo):
- Giai đoạn úm (0-4 tuần): Dùng lồng úm hoặc quây cót, mật độ 40-60 con/m².
- Giai đoạn lớn (sau 12 tuần): Đảm bảo 1-2 con/m² để chim có không gian vận động.
3. Chọn giống: Nền móng của sự thành công
Con giống tốt quyết định 50% thành công. Bà con nên chọn mua ở những cơ sở uy tín.
- Chọn chim 1 ngày tuổi:
- Nhanh nhẹn, mắt sáng, lông bông xốp, khô ráo.
- Chân thẳng, đứng vững, ngón chân không bị vẹo.
- Bụng thon gọn, rốn khô và kín hoàn toàn.
- Chọn chim hậu bị (làm giống):
- Mái: Đầu nhỏ, mắt sáng, thân hình cân đối, khoảng cách xương háng rộng.
- Trống: Dáng oai vệ, mào và tích (phần da đỏ ở má) phát triển, chân cao, thẳng.
4. Nuôi dưỡng và Chăm sóc: Giai đoạn “Vàng”
Đây là phần quan trọng nhất, quyết định tỷ lệ sống và tốc độ phát triển của đàn chim.
4.1. Kỹ thuật úm chim con (0-4 tuần tuổi)
Đây là giai đoạn khó khăn và hao hụt nhiều nhất nếu làm không tốt.
- Nhiệt độ là số 1: Chim non cần được sưởi ấm 24/24.
- Tuần 1: 37-38°C
- Tuần 2: 35°C
- Tuần 3-4: 31°C
- Cách kiểm tra thực tế: Quan sát đàn chim. Nếu chim tụm lại gần bóng đèn là bị lạnh. Nếu chim tản xa, há mỏ thở là quá nóng. Nếu chim tản đều, ăn uống bình thường là nhiệt độ lý tưởng.
- Nước uống & Thức ăn:
- Khi mới bắt về, chỉ cho uống nước sạch pha 5% đường Glucozo + Vitamin C để chống stress.
- Sau 2-3 giờ mới bắt đầu cho ăn (dùng cám công nghiệp loại cho gà con 0-21 ngày tuổi).
- Ánh sáng: Thắp sáng 24/24 trong 4 tuần đầu để chim ăn uống liên tục.
4.2. Thức ăn cho chim trĩ
Chim trĩ ăn ít hơn gà nhưng cần thức ăn giàu đạm hơn.
- Giai đoạn nhỏ (< 9 tuần): Ưu tiên dùng 100% cám công nghiệp (loại cho gà lông màu) để đảm bảo đủ dinh dưỡng.
- Giai đoạn lớn (sau 9 tuần): Có thể giảm chi phí bằng cách tự phối trộn theo tỷ lệ: 50% cám đậm đặc + 50% nguyên liệu địa phương (ngô, cám gạo, thóc…).
- Bổ sung: Luôn bổ sung rau xanh (rau lang, bèo, thân chuối băm nhỏ) để tăng vitamin và xơ.
4.3. Chăm sóc chim sinh sản
- Chim mái bắt đầu đẻ trứng khi được khoảng 8 tháng tuổi.
- Tỷ lệ ghép: Tỷ lệ vàng là 1 trống + 3 mái. Nuôi 1 trống 1 mái là “tối kỵ” vì chim trống rất hăng, có thể cắn mổ làm chim mái stress, hỏng trứng.
- Thu trứng: Thu nhặt 3-4 lần/ngày, tránh để trứng bẩn hoặc chim dẫm vỡ.
5. Kỹ thuật ấp trứng (Bắt buộc dùng máy)
Một đặc điểm bà con cần lưu ý là chim trĩ nuôi nhốt mất hoàn toàn bản năng ấp trứng. Vì vậy, 100% phải sử dụng máy ấp (hoặc cho gà ấp hộ, nhưng tỷ lệ thấp).
- Chọn trứng: Chỉ chọn trứng có khối lượng 27-31g, vỏ sạch, không rạn nứt, méo mó. Trứng cần được bảo quản (nơi mát 15-20°C) không quá 7 ngày trước khi đưa vào ấp.
- Thông số máy ấp (tham khảo):
- Ngày 1-19 (Giai đoạn ấp): Nhiệt độ 37.6 – 37.8°C; Độ ẩm 55 – 60%.
- Ngày 20-23 (Giai đoạn nở): Chuyển trứng sang máy nở. Giảm nhiệt độ xuống 37.2°C; Tăng độ ẩm lên 70 – 75% (để vỏ trứng mềm, chim dễ mổ).
- Đảo trứng: Đảo 2 giờ/lần và ngưng đảo từ ngày thứ 18.
6. Phòng bệnh: “Phòng hơn chữa”
Dù chim trĩ có sức đề kháng tốt, bà con tuyệt đối không được chủ quan.
- Vệ sinh (Quan trọng nhất):
- Luôn giữ chuồng khô ráo, sạch sẽ, sát trùng định kỳ.
- Để trống chuồng 1-2 tuần trước khi vào lứa mới.
- Hạn chế tối đa người lạ ra vào khu chăn nuôi.
- Vaccine: Thực hiện nghiêm ngặt lịch vaccine tương tự như gà (Marek, Lasota/ND-IB, Gumboro, Cúm gia cầm H5N1).
- Các bệnh thường gặp:
- Bệnh đường hô hấp (CRD – Hen): Thở khò khè, chảy nước mũi.
- Bệnh Cầu trùng: Phân lẫn máu tươi hoặc sáp màu sôcôla.
- Bệnh Newcastle (Dịch tả/Rù): Ủ rũ, tiêu chảy phân xanh trắng, triệu chứng thần kinh (vặn cổ).
- Hiện tượng cắn mổ nhau (Lưu ý đặc biệt):
- Đây không phải là bệnh, mà là do tập tính. Chim trĩ rất hay cắn mổ lông, mổ đuôi nhau gây trụi lông, chảy máu.
- Khắc phục: Giảm mật độ nuôi; tăng cường rau xanh; treo ngô, bắp cải để chúng mổ (giảm stress); nặng hơn có thể phải cắt mỏ (chỉ cắt phần sừng mỏ trên).
Chúc bà con chăn nuôi thành công!
