Tên sách: BỆNH CẦU TRÙNG GIA SÚC GIA CẦM
Tác giả: TS. LÊ VĂN NĂM
Nhà xuất bản: NÔNG NGHIỆP
Năm xuất bản: 2004
Số trang: 132
Từ khóa chính: Bệnh cầu trùng, gia súc, gia cầm, Eimeria, Isospora, phòng trị bệnh cầu trùng, vacxin cầu trùng, Toxoplasmosis, Sarcocystosis
Cuốn sách mô tả đầy đủ về bệnh cầu trùng ở gia súc, gia cầm và con người, từ định nghĩa, vòng đời, cơ chế sinh bệnh, đến các phương pháp điều trị và phòng chống hiện đại nhất, hiệu quả nhất.
Nội dung chính:
A. PHẦN ĐẠI CƯƠNG
I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ BỆNH DO CẦU TRÙNG
- Định nghĩa: Bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm, gây mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, ỉa chảy lẫn máu, thiếu máu và tử vong ở động vật và con người.
- Tên gọi và mức độ lưu truyền: Phổ biến toàn cầu, được gọi là Coccidiosis, Eimeriosis (do Eimeria) hoặc Isosporosis (do Isospora). Ở người là Toxoplasmosis và Sarcocystosis.
- Vòng đời cầu trùng: Gồm 3 giai đoạn: sinh sản vô tính (Schizogonia) trong ký chủ, sinh sản hữu tính (Gametogonia) trong ký chủ, và sinh sản ngoài cơ thể (Sporogonia) để hình thành bào tử nang.
- Tính chuyên biệt của cầu trùng: Eimeria có tính chuyên biệt cao với ký chủ và cơ quan khu trú nhất định. Isospora có tính chuyên biệt thấp hơn, có thể gây bệnh cho nhiều loài.
- Thời gian nhiễm bệnh và phát bệnh cầu trùng: Gồm thời kỳ ủ bệnh (tiền phát) và thời kỳ phát bệnh với triệu chứng lâm sàng.
II. THIỆT HẠI KINH TẾ DO BỆNH CẦU TRÙNG
– Giảm đầu con, giảm tốc độ sinh trưởng, tăng trọng kém.
– Tiêu tốn thức ăn và chi phí khác tăng cao.
– Giảm tỷ lệ đẻ, tỷ lệ ấp nở.
III. DỊCH TỄ HỌC BỆNH CẦU TRÙNG
– Bệnh lây lan mạnh, động vật non dễ mắc và bệnh nặng hơn.
– Động vật trưởng thành là vật mang trùng nguy hiểm.
– Môi trường ô nhiễm và yếu tố stress thúc đẩy bệnh.
– Bệnh xảy ra quanh năm, dễ bùng phát vào mùa mưa, nóng ẩm.
– Bào tử nang tồn tại rất lâu trong môi trường.
IV. CƠ CHẾ SINH BỆNH CẦU TRÙNG
– Phá hủy trực tiếp tế bào niêm mạc, gây rối loạn chức năng, chảy máu.
– Tạo điều kiện cho vi trùng gây bệnh thứ phát (E.coli, Salmonella…).
– Gây nhiễm độc, giảm các chỉ số huyết thanh, kiệt sức và chết.
V. MIỄN DỊCH HỌC BỆNH CẦU TRÙNG
– Động vật nhai lại có miễn dịch đặc hiệu.
– Các loài khác miễn dịch bền vững chỉ xuất hiện với chủng ký sinh sâu.
– Vacxin chưa đáp ứng thỏa mãn, miễn dịch tự nhiên theo lứa tuổi.
VI. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BỆNH CẦU TRÙNG (Xem chi tiết ở mỗi bệnh cầu trùng riêng biệt)
VII. GIẢI PHẪU BỆNH LÝ BỆNH CẦU TRÙNG (Xem chi tiết ở mỗi bệnh cầu trùng riêng biệt)
VIII. NGUYÊN LÝ ĐIỀU TRỊ BỆNH CẦU TRÙNG
– Có 11 nhóm thuốc và hóa chất với hơn 100 loại trị cầu trùng (Nitrofuran, Pyrinidin, Arsen, Nitrocarbanil, Dinitrobenzamid, Chinolin, Pyrimidin, Guanidin, Imidazol, Sulfonamid, kháng sinh).
– Các sản phẩm Việt Nam có tác dụng kép: trị cầu trùng và bệnh thứ phát.
– Nguyên tắc điều trị: Dựa trên chu trình phát triển cầu trùng, miễn dịch tự nhiên của vật nuôi và bản chất thuốc.
– Thời gian điều trị 3-4 ngày, sau đó duy trì liều phòng cho đến khi vật nuôi đạt miễn dịch tự nhiên.
IX. PHÒNG BỆNH CẦU TRÙNG
– Vệ sinh chuồng trại, dụng cụ sạch sẽ, xây dựng nơi cao ráo, đủ ánh sáng.
– Không nuôi chung vật nuôi nhiều lứa tuổi.
– Kiểm soát người chăm sóc, khử trùng dụng cụ chung.
– Xử lý chất thải, tiêu diệt côn trùng, chuột.
– Thực hiện lịch phòng bệnh theo chỉ dẫn thú y.
– Tăng cường dinh dưỡng, đảm bảo nước uống sạch.
B. PHẦN CHUYÊN KHOA
BỆNH CẦU TRÙNG GÀ (Coccidiosis avium)
I. ĐỊNH NGHĨA BỆNH: Bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm ở gà, đặc biệt gà công nghiệp, gây thiệt hại lớn về kinh tế.
II. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN SINH HỌC CẦU TRÙNG DO EIMERIA GÂY RA Ở GÀ: Tương tự đại cương, với 3 giai đoạn: phân chia, hình thành giao tử và hình thành bào tử nang.
III. CƠ CHẾ SINH BỆNH CẦU TRÙNG GÀ: Phá hủy tế bào biểu bì, gây viêm, xuất huyết, rối loạn tiêu hóa và tạo điều kiện cho bệnh thứ phát (đặc biệt E.coli bại huyết).
IV. CĂN NGUYÊN GÂY BỆNH CẦU TRÙNG GÀ (EIMERIOSIS AVIUM): Chủ yếu do 6 chủng Eimeria (E. tenella, E. acervulina, E. maxima, E. mitis, E. necastrix, E. praecox).
V. DỊCH TỄ BỆNH CẦU TRÙNG GÀ: Phổ biến, chủ yếu ở gà con, gà dò. Gà trưởng thành mang trùng. Xảy ra quanh năm, đặc biệt mùa mưa ẩm, lây qua đường miệng.
VI. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG: Thường ở gà 10-90 ngày tuổi. Có 3 thể: cấp tính (ủ rũ, ỉa chảy lẫn máu, chết nhanh), mãn tính (nhẹ hơn, kéo dài) và không có triệu chứng (mang trùng).
VII. MỔ KHÁM BỆNH TÍCH CẦU TRÙNG GÀ: Tập trung ở đường ruột (ruột thừa, ruột non), viêm xuất huyết, niêm mạc dày lên, có nốt đỏ/trắng. Xác gà gầy/béo tùy thể bệnh.
VIII. CHẨN ĐOÁN BỆNH: Dựa vào dịch tễ, lâm sàng, bệnh tích mổ khám và xét nghiệm phân.
IX. ĐIỀU TRỊ BỆNH CẦU TRÙNG: Sử dụng các nhóm thuốc Sulfonamid, kháng sinh, Pyrinidin. Các thuốc Việt Nam như Vinacoc. ACB, Cầu trùng Năm Thái được khuyến cáo.
X. PHÒNG BỆNH CẦU TRÙNG: Vệ sinh chuồng trại, dụng cụ, kiểm soát vật mang mầm bệnh. Dùng thuốc phòng theo giai đoạn tuổi (7-20 ngày, 20-45 ngày, trên 90 ngày) hoặc vacxin (hạn chế).
CẦU TRÙNG GHÉP COLI BẠI HUYẾT Ở GÀ (Coccidiosis Combinate et Colibaccilosis haemoragica gallinarum)
I. ĐỊNH NGHĨA BỆNH: Bệnh ghép phức tạp giữa cầu trùng và E.coli bại huyết, cấp tính hoặc quá cấp tính, gây tử vong cao.
II. DỊCH TỄ BỆNH: Chủ yếu ở gà nuôi tập trung, phụ thuộc điều kiện chăm sóc. Xảy ra ở gà 10-90 ngày tuổi, nặng nhất 18-45 ngày tuổi, quanh năm, nhiều vào mùa nóng ẩm.
III. CĂN NGUYÊN GÂY BỆNH: Chủ yếu do Eimeria acervulina, Eimeria tenella và E.coli chủng 078, 039.
IV. CƠ CHẾ SINH BÊNH CẦU TRÙNG GHÉP COLI BẠI HUYẾT: Cầu trùng phá vỡ niêm mạc ruột, tạo điều kiện E.coli xâm nhập gây nhiễm trùng huyết, nhiễm độc
